Leszcz

Stan obecny

Nie istnieje.

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1285 r. W 1311 r. Piotr z Leszcza, ławnik sądu ziemskiego wraz z Heinemanem z Bażyna i jego bratem Konradem, otrzymali 1440 włók ziemi, na których założyli 29 wiosek i zasiedlili je polskimi osadnikami. Leszcze, czyli ówczesne Heselecht stało się ich gniazdem rodowym. Za czasów krzyżackich nosili oni nazwisko wzięte od nazwy wsi - von Heselecht, zaś w czasach polskich nazwali się Leskimi. W 1600 r. dziedzicem był Maciej Leski, ożeniony z Sabiną Brzezińską. Mieli oni czworo dzieci: Marcina, Stefana, Łukasza i Katarzynę. Zaledwie 5 lat później Leszcz podzielony został na 3 działy. Dwa pierwsze należały do Marcina i Feliksa Leskich a trzeci do Gertrudy Ostromeckiej, wdowy po Szymonie. W 1616 r. dobra nabyło od Leskich miasto Toruń. W XVIII w. miasto puściło dobra w dzierżawę. Dzierżawcą był m.in. burmistrz Torunia - Anton Giering (od 1748 r.). Na pocz. XIX w. majątek przeszedł w ręce niemieckie a jego właścicielami była m.in. rodzina von Pohl. W 1885 r. dobra liczyły 316 ha, 14 budynków oraz 10 domów ze 131 m-cami (39 ewangelików, 92 katolików). Na ogólny obszar składało się 239 ha ziem uprawnych, 7 ha łąk i pastwisk, 61 ha lasów oraz 6 ha nieużytków. Wieś należała do parafii Świerczynki, tam też dzieci uczęszczały do szkoły. Kolejnymi właścicielami, którzy pozostawali tu do końca 2. wojny światowej były rodzina Klug. Jednym z zarządców okresu międzywojenego był Hugo Krahn. W 1929 r. pod zarządem Wernera Kluga dobra liczyły 316 ha i dostarczały 3373 marek dochodu katastralnego. Struktura gruntów kształtowała się podobnie jak w 1885 r. Dwór został zniszczony w 1945 r. i nigdy już go nie odbudowano. Po wojnie na terenie folwarku mieściła się m.in. firma hodowlano-nasienna.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Książka Adresowa Gosp. Rolnych pow. 50 ha Województwa Pomorskiego;
Geoportal
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Nieistniejący dwór wznosił się w północnej części założenia i wybudowany był w dłuższej osi W-E, fasadą zapewne zwrócony na południe. Nie licząc wykarczowanego parku, układ przestrzenny całego zespołu jest czytelny. Tradycyjnie już, po wojnie został on podzielony został na kilka działek, z których ta obejmująca podwórze (nr 173/4) liczy ok. 2 ha.

Park

Pozostałości parku o pow. ok. 1 ha, znajdujące się po płn.-zachodniej stronie podwórza gospodarczego. Niegdyś park rozciągał się aż do południowej granicy zespołu dworskiego i liczył ok. 3,5 ha, z tego część południową zajmował sad.
Źródło: Mapster: http://www.amzpbig.com/maps/2877_Culmsee_1909.jpg

Inne

Folwark i spichlerz, k. XIX w.
Grodzisko późnośredniowieczne, XIV w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011