Czamanin

Stan obecny

Teren pod zarządem J.S.T. W części płn-zach. prawdopodobnie częściowo prywatny. Budynek szkoły wystawiony był na sprzedaż. Stan obecny (2021) nieznany.

Historia

Czamanin to stara wieś, leżąca 7,5 km na północny-zachód od Izbicy Kujawskiej i 19,5 km na południe od Osięcin. Pierwszy raz wymieniona została w 1267 r. jako Chemanino. W tamtym czasie należała do benedyktynów mogileńskich. W 1267 r. książę łęczycki Kazimierz nadał tym ziemiom prawa i swobody, jakie obowiązywały w dobrach biskupa włocławskiego. Pod koniec XV w. wieś była w części własnością szlachecką i należała do Czamańskich. W XVI w. części te przeszły w ręce Koziackich. Około 1557 r. wieś wymieniona została jako Czemanino Othae i należała do parafii Chalno. Było tu 6 działów szlacheckich do których należało 19 łanów kmiecych i 3 zagrodników. W XVII w. wieś znajdowała się w rękach Grochowickich oraz Kruszyńskich z Kruszyna pod Bydgoszczą. W 1639 r. wzmiankowany był Jakub Grochowicki, ożeniony z Katarzyną Baranowską. W 1704 r. Tomasz Grochowicki ożenił się z Zofią Jarochowską z Bucza. Dalej dziedzicem był Jan z Czamanina Grochowicki, ożeniony z Katarzyną Wysocką. Mieli oni córki Joannę i Konstancję, która wyszła za Filipa Bielickiego (około połowy XVIII w.).
W 2. poł. XVIII w. wieś należała do Józefa Sokołowskiego h. Pomian, od którego nabył ją Józef Karnkowski h. Junosza (1728-1788), starosta mokrski, właściciel m. innymi Czamanina, Nykla i Noci, a wraz z bratem Andrzejem: Zbojna, Lelic i Reczewa. Ożeniony był z Julianną Joanną Ostromęcką, po śmierci której został księdzem. Był kantorem katedralnym we Włocławku. Został też proboszczem w Broniewie, gdzie mieszkał i odnowił kościół. Wybudował kapliczkę p.w. św. Hieronima w Czamaninku, w miejscu tzw. „cudownego kamienia”. Przez jakiś czas odbywały się tam nabożeństwa. Jego synami byli: Rafał (1770-1816), ożeniony (ślub w 1798 r.) z Brygidą Rybińską h. Wydra i Józef (1778-1828), ożeniony z Eustachią Apolonią Orsetti h. Złotokłos. Majątek po ojcu odziedziczył Rafał Karnkowski.
W 1827 r. Czamanin był gminą w powiecie nieszawskim i parafii Świerczyn. Na jej terenie była cegielnia, 2 młyny wodne, kantorat , i szkoła początkowa. Około 1880 r. we wsi były 23 domy z 224 mieszkańcami. Areał majątku w Czamaninie liczył 1729 mórg. Po śmierci Rafała cały majątek odziedziczyli jego bratankowie: Piotr i Teodor, z których ten drugi w drodze podziału dóbr w 1840 r. dostał Czamanin, Czamaninek i Kamieniec, jednocześnie spłacając brata kwotą 33750 srebrnych rubli. Pod koniec XIX w. wzniesiono we wsi nieistniejący już dwór i założono park krajobrazowy. W okresie międzywojennym właścicielem majątku o areale 699 ha był Witold Karczewski, uczestnik zjazdu ziemian w Osięcinach.
W 1930 r. Czamanin był gminą (z siedzibą w Topólce) i liczył 213 mieszkańców. Była tu także gorzelnia należąca do Karczewskiego i młyny: Bandyszewskiego i Jankowskiego w Sierakowych. Ostatni właściciel tutejszego majątku zginął w 1940 r. i pochowany został na miejscowym cmentarzu w Topólce. Po wojnie pałac przeznaczony został na cele oświatowe, a ziemie majątku rozparcelowano. Czamanin utracił status gminy w 1954 r. Po wybudowaniu nowej szkoły, pałac w latach 70. rozebrano i na jego miejscu utworzono boisko. Szkoła została zlikwidowana decyzją Wójta Gminy Topólka w 2012 r. i od tego momentu budynek czeka na nowego właściciela.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i nadań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór (czy też pałac) wzniesiony był w płd. części parku. Wybudowany na planie prostokąta, fasadą skierowany na zachód, gdzie znajdował się znaczny ryzalit. Obecnie na jego miejscu znajduje się dawne boisko szkolne.

Park

Park dworski z lat 1894-1900 r. o pow. około 2,5 ha. Na płn.-wschodniej granicy parku znajduje się kilka stawów, które zapewne kiedyś leżały w obrębie założenia. Wewnątrz parku nadal przebiega główny trakt spacerowy, znajdują się też dwa boiska: dolne i górne oraz rozległa polana w jego płn-zach części.

Inne

Spichlerz i gorzelnia z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011