Szczytno

Historia

Warownia powstała przed 1360 rokiem. Została wzniesiona jako siedziba prokuratora krzyżackiego władającego południową częścią komturii elbląskiej. Budowla powstała najprawdopodobniej na miejscu wcześniejszej pruskiej osady, na przesmyku pomiędzy dwoma jeziorami. W roku 1370 drewniana warownia została zniszczona przez wojska litewskie. W końcu XIV wieku powstał nowy, murowany zamek, budowany z cegły na wysokim kamiennym cokole. Założenie posadowione było na regularnym, kwadratowym planie o boku 39 m. Na południu zlokalizowane było przedzamcze z wjazdem umieszczonym od wschodu. Założenie otoczone było nawodnioną fosą. Założenie składało się z czterech, najprawdopodobniej trójkondygnacyjnych skrzydeł o szerokości 11 m, z drewnianymi krużgankami otaczającymi wewnętrzny dziedziniec. Najważniejsze funkcje pełniło skrzydło północne, uznawane również za najstarsze, oraz południowe. Oba połączone były ze sobą krótkimi łącznikami. W narożniku południowo zachodnim umieszczono potężną, czworoboczną wieżę o wymiarach 9 X 9 m, silnie wysuniętą poza lico murów obwodowych. W skrzydle południowym, w którym na osi znajdowała się brama na dziedziniec umieszczono główne pomieszczenia. Na piętrze od zachodu znajdował się kapitularz, od wschodu natomiast umieszczono kaplicę. Możliwe, że w krótkim skrzydle wschodnim znajdowało się dormitorium. Do północnego skrzydła znajdującego się najbliżej jeziora przylegał ganek prowadzący do wieży danskeru. Zabytek badany był metodami archeologicznymi w latach 1924 oraz 1969.

Zamek był poważnie niszczony w XV i na początku XVI wieku. W latach 1579-1581 odbyła się kompleksowa odbudowa zamku zainicjowana przez margrabię Jerzego Fryderyka z Ansbach ? zastępujący chorego księcia Albrechta Fryderyka Hohenzollerna na stanowisku zarządcy Prusami Książęcymi. Pracami budowlanymi kierowali budowniczowie z Królewca ? Blasius Berwart i Hans Wismar. Dzięki nim średniowieczna warownia przeistoczyła się w nowożytną siedzibę. Oni również są autorami zewnętrznych fortyfikacji z czterema okrągłymi, narożnymi wieżami w formie bastej. Dwie wieże umieszczono od strony południowej gdzie pełniły funkcję obrony przedzamcza. Pozostałe znajdowały się od strony jeziora. W tym samym czasie znacznej rozbudowie uległo również przedzamcze.

W czwartej ćwierci XVIII wieku zburzone zostało skrzydło wschodnie oraz zewnętrzne fortyfikacje. W XIX wieku rozbiórka zamku wciąż trwała i usunięto wówczas górne kondygnacje założenia. W latach 30 tych XX wieku zniszczeniu uległy zabudowania przedzamcza w wyniku budowy nowego ratusza projektu Kurta Fricka z Królewca.
Obecnie z założenia zachowały się mury magistralne trzech skrzydeł wraz z częścią podziałów wewnętrznych i filarów. Skrzydło południowe wraz z narożną wieżą zachowało się w formie słabo czytelnych fundamentów. Zamek w Szczytnie uchodzi za przykład niewielkiej ale silnie ufortyfikowanej warowni krzyżackiej.