Stolno

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
W 1445 r. wieś została nadana (zapewne przez ówczesnego wielkiego mistrza – Konrada von Erlichshausena) rodzinie von Kuenheim, która mieszkała tu nieprzerwanie przez 500 lat, czyli do 1945 r. Pierwsza pisana wzmianka o wsi pochodzi z 1521 r. i mówi, że była ona lokowana na 16 włókach oraz, że był tu już wtedy dwór szlachecki. Statystyki podają, że w 1782 r. we wsi było 12 domów, a w 1858 r. 81 m-ców w 6 tzw. dymach. Obecny dwór wybudowano dla von Kunheimów w 2. poł. XIX w. W 1879 r. wraz z folwarkiem Gillwade dobra miały 666 ha, w tym 385 ha ziemi uprawnej, 56 ha łąk, 44 ha pastwisk, 170 ha lasów i 11 ha nieużytków. Wysokość dochodu podawana do celów podatku wynosiła 5085 marek. W kolejnych latach majątek nieznacznie się powiększył i w 1885 r. miał 686 ha obszaru. W tym czasie wieś Stollen leżała w pow. morąskim i liczyła 187 m-ców w 33 domach. Majątek stanowił tzw. „dobra rycerskie” – Rittergut, na dobrach ustanowiony został także majorat. Pod koniec XIX w. dziedzicem był Ernst von Kunheim. Z rodziny tej pochodzili: przemysłowiec Eberhard von Kuenheim (ur. w 1928 r.) i Haug von Kuenheim (ur. w 1934 r.) – publicysta niemiecki. Po 2. wojnie światowej dobra w Stollen przejął Skarb Państwa Polskiego i niebawem na bazie folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Po przemianach politycznych 1989/90 PGR-y zostały rozwiązane, a właścicielem gospodarstwa i dworu została AWRSP, która w 1996 r. wystawiła dwór wraz z parkiem na sprzedaż. Od kilku lat obiekt znajduje się w rękach prywatnych; został wyremontowany i przywrócony do dawnej świetności.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Handbuch das Grundbesitzes im Deutschen Reiche... Berlin, 1879;
Ostpreussen: https://www.ostpreussen.net/ostpreussen/orte.php?bericht=429
Wikipedia.de: https://de.wikipedia.org/wiki/Kuenheim
https://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_Hochmeister_des_Deutschen_Ordens
Pałace i Dwory Warmii i Mazur, Oferta sprzedaży, AWRSP Olsztyn, 1996 r.
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi zbliżonej do NW-SE, fasadą zwrócony na zachód, podpiwniczony, murowany z cegły i otynkowany, nakryty dachem dwuspadowym mieszczącym poddasze. W obu elewacjach centralne, nieznaczne ryzality zwieńczone trójkątnymi wystawkami, z wysokimi sterczynami po bokach. Analogiczne sterczyny zdobią narożniki budynku. Po bokach wystawek w dachu umieszczono po trzy lukarny z każdej strony. Przy północnej ścianie szczytowej niższa przybudówka, zaś od strony ogrodu duży, półokrągły taras, na który z boków prowadzą dwubiegowe schody. Po remoncie budynku, wejście od tejże strony osłonięto gustownym, półokrągłym, ażurowym daszkiem.

Park

Park krajobrazowy z XIX w. znajduje się w obrębie dz. ewid. nr 156/68 i zajmuje ok. 5,86 ha wraz z placami i budynkami (Geoportal, 21.10.2018 r.). Wśród cennego starodrzewu zachowały się relikty dębowych alei. W ostatnich latach park został uporządkowany. Wewnątrz zachowane są także elementy małej architektury ogrodowej.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011