Łopuchowo

Stan obecny

Własność J.S.T. w ruinie.

Historia

Dwór z k. XVIII / pocz. XIX w.
Łopuchowo to wieś leżąca 8 km na płn.-wschód od Murowanej Gośliny. W średniowieczu była to wieś szlachecka, a pierwsza wzmianka pochodzi z 1325 r., kiedy to Jan, biskup poznański, erygował parafię w Gaci i przyłączył do niej wieś L. Pod koniec XIV w. występował tu Żegota z Ł. i Żylic. W 1390 r. toczył on proces z kramarzem Bartoszem z Poznania o 2 grzywny długu. Jego żoną była Małgorzata (Machna) Łopuchowska, występująca w zapiskach z okresu 1400-1426. Z L. pisał się też niejaki Mroczek, który otrzymał od króla Władysława zamek Przezmark (koło Zalewa). Miały tam być ukryte liczne skarby, które z królewskiego rozkazu spisywał Jan Socha h. Nałęcz. Ów Jan zginął, a o zabójstwo posądzano Łopuchowskiego. Dwa lata później ów Mroczek oskarżył króla o straty poniesione w tymże zamku, który oddano w ręce wrogów. Jednak na procesie się nie stawił, w zw. z czym sprawę umorzono. Był on także krewnym Piotra Wisza, biskupa krakowskiego, usuniętego z biskupstwa na rzecz Wojciecha Jastrzębca. Mroczek postanowił zabić Wojciecha, jednak ten nie pojawił się na zjeździe w Gnieźnie i tym sposobem do zamachu nie doszło.
W przerwach między wielką polityką, Mroczek z upodobaniem oddawał się sporom z sąsiadami; z Zielęczyna, Gądek, czy Pierwoszewa. Miał co najmniej czworo dzieci: Barbarę, Dobrochnę, Jaranda oraz Gerwarda, ożenionego z Małgorzatą.
W poł. XV w. prócz Łopuchowskich we wsi pojawił się Adam Budziszewski z Budziszewa, Gorzuchowa i Ł. W 1469 r. jego syn Stanisław pozywał Domarata z Margonina. Ów Stanisław miał braci, tzw. "niedzielnych": Andrzeja, Pawła i Piotra. Po śmierci Adama, wdowa Małgorzata wraz ze St. i Piotrem zapisali czynsz 6 grzywien rocznie dla szpitala biednych świętej Barbary w Poznaniu (od wyderk. sumy 70 grzywien). Na pocz. XVI w. dziedzicem Ł. był Piotr Budziszewski. Za jego "rządów" (1521) wieś miała 14 łanów, z których 2 należały do dziedzica. Więcej szczegółów zainteresowani znajdą w "Słowniku Hist.-Geograficznym" PAN, my ograniczymy się do kilku podstawowych danych, na przykład, gdy w 1563 r. płacono pobór (podatek) od 4 i pół łanu oraz karczmy dorocznej. Płatnikami tego podatku w 1577 r. byli Wincenty i Stanisław Budziszewscy. W 1581 r. z działu Wincentego płacono od 6 półłanków, 3 zagrodników i 1 rybaka, zaś z działu Stanisława od 2 półłanków, 3 zagrodników i kwarty (?) opuszczonej. Żoną pierwszego z ichmościów była Katarzyna Popowska, córka Mikołaja, zaś Stanisław najpierw ożeniony był z Magdaleną Grodzieńską, a następnie z Anna Rosnowską. Zmarł w 1582 r., a po 3 latach Anna wyszła za Jana Mycielskiego h. Dołęga. Część Wincentego odziedziczył jego syn Piotr. W 1608 r. sprzedał on matce (Popowskiej) kamienicę w Poznaniu przy ul. Żydowskiej. Cztery lata później taż Katarzyna sprzedała Łopuchowo i Gać za 15 tys. złp. wdowie Annie Zakrzewskiej (z d. Gawrońskiej). Co ciekawe, w 1613 r. Zakrzewska wyszła za w. wsp. Piotra Budziszewskiego, któremu sprzedała swą dopiero co nabytą część wsi.
Po Budziszewskich właścicielem został Łukasz Gosławski, a następnie (1623) Andrzej z Łukowa Zbyszewski. Ten w 1626 r. sprzedał Ł. i Gacie Adamowi Gułtowskiemu (dziedzicowi Racatu), za kwotę 25 tys. złp. Ten zapewne niebawem zmarł, pozostawiając niepełnoletnią córkę Jadwigę. W 1635 r. opiekunowie dziewczyny w jej imieniu sprzedali Łopuchowo - Andrzejowi z Nagłowic Rejowi staroście libuskiemu, sekretarzowi królewskiemu, etc... Transakcję ostatecznie sfinalizowano po ożenku Jadwigi ze Stanisławem Franciszkiem Kostką, starostą lipińskim, w 1640 r. Po zacnym staroście, dobra odziedziczyli synowie: Władysław i Mikołaj. W tamtych czasach posiadali oni m. innymi miasto Skoki, Ostroróg; wsi Dobrojewo, Kluczewo i wiele in. Wszystko zmieniło się po zawierusze wojennej, czyli szwedzkim "potopie". Wieś przeszła w ręce Niemojewskich h. Szeliga (Łukasz z żoną Heleną Mańkowską h. Zaremba), a w 1687 r. Melchiora Sławianowskiego. Trzy lata później transakcję ponowił Andrzej Niemojewski, jednak Sławianowskiemu wcale nie chodziło o wieś, tylko bliżej nieznane nam machlojki finansowe. Jeszcze w tym samym roku sprzedał wieś Janowi Chrząstowskiemu, miecznikowi wschowskiemu. Tenże miecznik przez kilka kolejnych lat z powodzeniem puszczał wieś w dzierżawę. Oprócz Ł. posiadał Gać, Worowo i Smolarnię w pow. poznańskim. Zmarł ok. roku 1709, zaś dobra odziedziczył jego syn - Franciszek. Ten zmarł przed 1753 r., pozostawiając wdowę Magdalenę Kruszyńską i jedyną córkę Mariannę. Taż Marianna w 1755 r. sprzedała dobra Mikołajowi z Wybranowa Swinarskiemu, podczaszemu kaliskiemu. W 1780 r. jego syn Wincenty, wybudował w Ł. nowy dwór. Dnia 2 czerwca 1784 r. Wincenty i jego bracia: Mikołaj oraz niepełnoletni Wawrzyniec dokonali podziału majątku. Przy spisywaniu aktu uczestniczył opiekun W. - Łukasz Bniński, ponadto Marianna ze Swiniarskich zamężna za Jana Mielęckiego i dwie pozostałe siostry panów Swiniarskich. Panie dostały spore kwoty w gotówce, zaś Łopuchowo ostatecznie przeszło na Wawrzyńca S. Jego pierwszą żoną w 1788 r. została Joanna Przyjemska, zaś rok później urodziła się ich córka Teresa. Kilka lat później urodził się syn Maksymilian Antoni Jan Nepomucen. Przyjemska zmarła ok. 1803 r., gdy Teresa miała 15 lat. Na pocz. XIX w. Swiniarski rozbudował dwór, a w dniu 26 maja 1804 r. ożenił się z 21-letnią Scholastyką Sieroszewską - panną ze Śmiełowa. Przeniósł się do mieszkania we wsi Lulin, zaś Ł. sprzedał Ksaweremu Chłapowskiemu h. Dryja. W Lulinie albo pobliskim Objezierzu Teresa poznała Antoniego Wolniewicza, za którego wyszła w 1813 r. Zmarła w 1873 r. w Dębiczu mając 84 lata. W Łopuchowie Chłapowski nie zabawił zbyt długi i sprzedał majątek w ręce niemieckie.
W 1888 r. Łopuchowo stanowiło gminę oraz dominium w pow. obornickim. Na domenę składały się dodatkowo folwarki Łomno i Gać oraz 10 budynków położonych przy gościńcu. We wsi znajdowało się 29 domów z 450 m-cami, w tym 305 katolików i 145 ewangelików; 207 analfabetów. Majątek liczył 3520 mórg i posiadał gorzelnię oraz młyn parowy. We wsi wznosił się kościół, będący filialnym parafii w Długiej Goślinie. W 1926 r. właścicielką była Jadwiga (Hedwig) Mosebach, zaś dobra znajdowały się w dzierżawie niejakiej pani Laute. Na ogólny obszar 900 ha składało się 625 ha ziemi uprawnej, 80 ha łąk i pastwisk, 95 ha lasów, 12,5 ha nieużytków i 87,5 ha wody. Do urzędu skarbowego wykazywano 2307 talarów tzw. "czystego dochodu gruntowego". Majątek posiadał własną gorzelnię, ponadto specjalizował się w hodowli bydła czarno-białego rasy nizinnej.
W 1930 r. wieś liczyła 381 m-ców. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Pomiary: Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór barokowy. Budynek parterowy, wzniesiony na planie prostokąta w dł. osi NEzN - SWzS, fasadą skierowany zapewne na NWzW (płn. zach, z odchyleniem zachodnim), nakryty wysokim łamanym dachem polskim, mieszczącym poddasze, z obszerną wystawką nad wejściem głównym i XIX-wieczną wieżyczką. Od ogrodu wydatny półokrągły ryzalit dużego salonu. .

Park

Park z XIX w. o pow. 3,77 ha. Jako powierzchnią parku zmierzyliśmy obszar drzewostanu po wsch. stronie dworu oraz dwa stawy po str. zach.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011