Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Dąbroszyn
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaKarol Barsolis Turysta Kulturowy

Dąbroszyn

Eichenhagen (1943-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:koniński
Gmina:Rychwał
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: 241/Wlkp/A z 12.09.1969 i z 1.08.2005

Stan obecny

Własność J.S.T.

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
Już od XIV w. w Dąbroszynie znajdował się kościół filialny parafii Kuchary Kościelne, początkowo p.w. świętej Marii Magdaleny i św. Katarzyny, afiliowany z powodu złego stanu kościoła w 1815 r. Później jako normalna wieś, D. wchodził w skład tejże parafii, wraz z Czyżewem, Spornem oraz Piskorzewem. Pozostałe wsi, czyli Broniki, Główiew, Święcię, Zarzewo oraz Zarzewko włączono do parafii rychwalskiej.
Pierwszym znanym właścicielem D. był Zawisza z Dobroszyna, wzmiankowany w 1394 r. Kolejnymi: Spytek h. Poraj (1407) i Hińcza Andrzej. Wzmianka o owym Hińczy z 1413 r. wymienia „willę Dąbroszyn”, czyli możemy sądzić, że we wsi znajdował się już wtedy pierwszy dwór. W 1418 r. pleban z D. pobierał dziesięciny z obu wsi Jaroszewice (obecnych Grodzieckich i Rychwalskich). W jednej z tych wsi znajdowała się kaplica, podobno starsza niż kościół w D., w której wizytacja z 1608 r. mówi o parafii i księdzu Tomaszu z Pabianic. W 1507 r. na dwóch działach wsi siedzieli Stanisław Złotowski i Rozdrażewski. W skład dóbr wchodził pobliski Pyszkoszew (ob. Piskorzyn), a ich łączny areał stanowił 4,5 łanu. Ponadto 1,5 łanu posiadał kościół dąbroszyński. Potomkiem Stanisława był Andrzej Złotkowski, wymieniony w 1618 r., który posiadał 15 łanów oraz P. z 3,5 łanu gruntów. W tym czasie dobra znajdowały się w dzierżawie Andrzeja Skrzetuskiego. Złotkowski z czasem został kasztelanem kamieńskim, zmarł w 2. poł. XVII w., zaś dobra odziedziczyła po nim Katarzyna Wolska (z d. Pukarzewska). W 1667 r. wraz z bratem Marcinem i kuzynem tegoż - Stanisławem Pukarzewskim, sprzedali majątek Aleksandrowi Jaskólskiemu, podsędkowi ziemskiemu kaliskiemu. W skład dóbr wchodziły naonczas miasteczko Rychwał, Dąbroszyn, Pyskoszew, Jaroszewice i in. Po Aleksandrze odziedziczył Adam, a następnie syn tegoż Adama i Teresy Gostyńskiej – Jan Jaskólski. W 1715 r. zawarł on umowę z rodzeństwem, na mocy której D. i Pyskoszew przeszły w ręce siostry – Heleny, zamężnej 1-o v. za Andrzeja Wilczyńskiego, 2-o v. za Franciszka Dobrzyckiego h. Leszczyc - pisarza grodzkiego kaliskiego, surrog. grodu kaliskiego. Dobrzyccy pozostawili córki: Teresę zam. za Stanisława Żurawskiego i Katarzynę zam. za Andrzeja Wilczyńskiego. W 1746 r. były one właścicielkami dóbr: „Rychwał, Wola Rychwalska, Stara Wieś, Dąbroszyn, Pyskoszew, Jaroszewice W., pustki Spore, pustki Sokołow i młyn wod. Radzinna”. Na mocy kontraktu z t. roku całość wymienionych dóbr sprzedały ojczymowi – Franciszkowi Dobrzyckiemu za kwotę 151.530 złp. Dziesięć lat później majątek odziedziczył Ignacy, podkomorzy wendeński, który puścił dobra w zastawną posesję. Posesorem D. ok. 1755 r. został Jan Nepomucen Mańkowski, a następnie (w latach 60.) Hermenegild Chrzanowski, pisarz grodzki nakielski.
Ignacy Dobrzycki był dwukrotnie żonaty, a z drugiej żony Ludwiki Kręskiej pochodzili synowie – Jan Nepomucen i Bogumił Deograt. W 1785 r. po śmierci męża, Ludwika scedowała dobra dożywotnio obu synom. Jan był sędzią, zaś Deograt szambelanem na dworze królewskim, a ożenił się z Zuzanną Gorczyszewską. Ciż mieli czwórkę dzieci, w tym syna Tytusa (1790-1875), ożenionego z Eustachią Zofią Moszkowską. Prawdopodobnie po III rozbiorze Polski dobra przeszły w posiadanie Karskich h. Jastrzębiec. W 1827 r. wraz z Piskorzewem i Spornem liczyły 1279 mórg. Były tu bogate pokłady torfu, marglu wapiennego i gliny. W 1827 r. we wsi znajdowało się 19 domów ze 166 m-cami. Jeszcze w 1. poł. XIX w. wybudowano cegielnię, gorzelnię oraz nowoczesne zabudowania gospodarcze, kryte dachówką własnej produkcji. W 1835 r. rozebrano sypiący się ze starości drewniany kościół. Kolejny na jego miejscu powstał dopiero w 1926 r.
W 1848 r. od sióstr Marianny i Wiktorii Karskich dobra nabył Ksawery Potworowski z Sienna h. Dębno (1792-1863), syn Andrzeja i Ludwiki Żychlińskiej, ożeniony w 1817 r. z Zofią Złotnicką. Rok po jej śmierci dziedzic ożenił się ponownie, z Kornelią Idą Żychlińską h. Szeliga. Zmarł 25 czerwca 1863 r. i pochowany został w Żychlinie. Dobra spośród dziesięciorga potomstwa odziedziczył Adam, a następnie syn tegoż - Rafał. W latach 80. otrzymał on pruskie szlachectwo, a 8 marca 1886 r. ożenił się (drugi raz?) z Józefą Apolonią Walentyną Palicką – dziedziczką Wieszczyna z przyległościami. Umarł nagle, mając 38 lat i prawdopodobnie nie doczekawszy potomstwa.
W 1885 r. wieś o niem. nazwie Dambritsch stanowiła gminę wiejską oraz dobra w pow. konińskim Królestwa Polskiego. Na terenie gminy znajdowały się trzy gorzelnie, 2 szkoły elementarne, kantorat, młyn wodny, młyn parowy i dwie olejarnie. Folwark posiadał 1264 morgi, w tym 751 m. ziemi ornej, 87 m. łąk, 64 m. pastwisk, 210 m. lasów i 153 morgi nieużytków (w tym place, drogi itd). Na polach majątku zaprowadzony był płodozmian 9 i 14 polowy. Oprócz zabudowań dworskich było tu 19 budynków murowanych i 4 drewniane. W części wiejskiej znajdowały się 24 zagrody osadników, posiadających 112 mórg gruntów. Wsie Piskorzew i Sporno posiadały ich odpowiednio: 24 os. i 236 mórg oraz 11 os. i 127 mórg. Niestety nie wiemy, kto trzymał Dąbroszyn na pocz. XX w. W okresie międzywojennym był to Józef Kowalski, do którego w 1926 r. należało 672 ha gruntów. Cegielnia zwana „Gliny” należała do Towarzystwa Akc. Cukrowni „Zbiersk”. Następnie właścicielem majątku został kpt. pilot WP, Józef Szyfer. Po wybuchu 2. wojny światowej dostał się on do niewoli rosyjskiej (w Kozielsku) i został zamordowany w lesie katyńskim. Majątkiem w okresie wojny zarządzał Niemiec o nazwisku Lucer, źle wspominany przez pracowników i mieszkańców wsi pochodzenia polskiego. Po wojnie budynek dworu przeznaczony został na szkołę. Mieściła się tu ona przez kilkadziesiąt lat, następnie została przeniesiona do wyremontowanej oficyny dworskiej.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
J. Łojko, P. Wojtyniak „Dzieje opactwa cysterskiego w Lądzie nad Wartą”, maszynopis w zbiorach MBP w Koninie
(z publikacji pochodzi także zdjęcie archiwalne)
Księga Adresowa Polski dla przemysłu... 1930
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór klasycystyczny, wzniesiony pośrodku parku, w dłuższej osi N-S, parterowy i nakryty dwuspadowym dachem naczółkowym, z poddaszem i mieszkaniami w szczytach. W 9-osiowej fasadzie nieznaczny piętrowy ryzalit, zwieńczony trójkątnym frontonem, poprzedzony szerokimi schodami.

Park

Park z 1 poł. XIX w. o pow. 2,29 ha

Inne

Oficyna z 1 poł. XIX w.
Brama wjazdowa z 1 poł. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Karol Barsolis Turysta Kulturowy rok i 4 miesiące temu
Dwór w Dąbroszynie k Konina juz chyba nie istnieje , mam zdjecia (które juz dodawałem ) z 2018r kiedy to byla juz totalna ruina , dogorywująca... ponownie doadaje zdjecia z 2018 .