Szczepowice

Stan obecny

Ośrodek konferencyjno-szkoleniowy. Hotel, restauracja.

Historia

Pałac z 1909 r.
Pierwsze wzmianki o wsi znajdujemy w aktach ziemskich ok. połowy XV w. Wieś była wówczas podzielona, a jej właścicielami byli Sczepowscy i zapewne Łowęccy. Dobra po Łowęckich odziedziczyła córka Anna, zamężna za Andrzeja Międzychodzkiego h. Gryżyna. W 1501 r. wydzierżawiła je Scholastyce Sepieńskiej a dwa lata później dała Janowi Urbanowskiemu w drodze zamiany za Słup w powiecie poznańskim i dopłatę 200 grzywien. Tym sposobem częściowymi właścicielami wsi zostali sołtysi ze Słupa. W 1467 r. Jan Sczepowski sprzedał swoją część Mikołajowi Staszewskiemu, za kwotę 60 grzywien. W 1509 r. Jan Słupski, sołtys wsi biskupiej Słup, sprzedał połowę Szczepowic Benedyktowi Szadorskiemu. Ten spośród swoich synów na dziedzica Sz. wybrał Stanisława, ożenionego z Anną Kawiecką. Kawiecka pochodziła z Goli w pow. kościańskim. Mniej więcej w tamtym okresie w skład dóbr Zadorskich weszły także Łagiewniki, Zadory, Jaskółki, Roszkowo i Sierniki. Ród Sczepowskich czy też Szczepowskich musiał się zakończyć dość wcześnie, bo nie znajdujemy żadnych kolejnych zapisek o tej rodzinie.
Zadorscy mieli sześciu synów: Macieja ożenionego z Dorotą Radomicką, Melchiora ożenionego z Anną z Mnichów Mniską, Stanisława, Abrahama, Wojciecha i Wawrzyńca. Mniska po śmierci Melchiora wyszła za Stanisława Urbanowskiego h. Grot. W 1580 r. we wsi było 2 zagrodników i 1 osadnik. Urbanowscy mieli dwóch synów: Jana i Stanisława, pochodzących z pierwszego ojca. W 1597 r. sprzedali oni Łagiewniki i Sczepowice (oryg. zap.) Piotrowi Dziękczyńskiemu z Dzięczyny, synowi Bernarda. Oprócz ziemi sprzedali mu cały inwentarz żywy i martwy, czyli: „12 wołów roboczych, 10 koni, 3 źrebiąt, 8 krów mlecznych, 3 jałówek, 130 owiec, 4 świń, 15 starych gęsi, 45 kur i kogutów oraz caldavi (???), przyrządy do warzenia piwa, zasiewy, etc.”. W kolejnych latach temuż Dziekczyńskiemu sprzedali swoje części także pozostali bracia. W 1612 r. Stanisław i Jan zrobili swojego ojczyma dzierżawcą Szczepanowic. Piotr Dz. ozenił się z Reginą Gramblewską, z którą miał syna Jana i córki: Annę, Mariannę oraz Jadwigę, zamężną za Andrzeja Pierskiego. Taż w 1627 r. sprzedała część dóbr Ossowskim. Marianna wyszła za Chryzostoma Potockiego, pisarza grodzkiego kościańskiego i również sprzedała swoją część Ossowskim. W 1625 r. zmarł Stanisław Ossowski, pozostawiając wdowę Katarzynę Kierską i syna Wojciecha (1590-1641). Wojciech ożeniony był z trzecią córką Piotra - Anną Dziekczyńską.
W 1. poł. XVII w. do grona współwłaścicieli wsi dołączyli Jan Krzysztof a Schweinitz in Czapelau, ożeniony z Anną Elżbietą Schelendorf. W 1641 r. zapisali oni swoje części Ossowskiemu, który jednak niebawem zmarł. Po Wojciechu dobra odziedziczyła wdowa Anna z Knusina oraz ich syn Stefan, zaś po śmierci Stefana bratankowie Wojciecha: Jan (1650-1712) i Stanisław (1640-1704) Ossowscy, synowie Macieja (1600-1664). W 1685 r. bracia sprzedali Szczepowice, części Sepna i Łagiewnik Barbarze Grodzieckiej, wdowie po Macieju Błociszewskim h. Ostoja. Błociszewska była także dziedziczką Szelejewa; miała dwóch synów: Łukasza i Franciszka, któremu w 1690 r. sprzedała Szczepowice, części Sepna i Łagiewnik. Franciszek (1670-1740) ożeniony był z Konstancją Petronelą Śmigielską z Śmigla h. Łodzia (1678-1728). Miał z nią dwanaścioro dzieci, z których najmłodszy Stanisław urodził się w 1713 r. W 1727 r. Franciszek Błociszewski sprzedał swe dobra dziedziczne, czyli Szczepowice i części w Ł. i Sepnie Antoniemu Skrzetuskiemu (1690-1742), synowi Macieja i Anny Sampolskiej, pisarzowi grodzkiemu gnieźnieńskiemu, sędziemu grodzkiemu kaliskiemu, za kwotę 49.200 złp. Antoni ożeniony był w Wiktorią Skrzetuską, z którą prawdopodobnie nie miał potomstwa. Miał za to siostrę Konstancję i brata przyrodniego Ludwika (syna Macieja i Doroty Zawadzkiej). Już 28 stycznia 1742 r. Wiktoria wyszła ponownie za mąż a wybrankiem został Gabryel Skórzewski h. Drogosław, rotmistrz z dworu królewskiego. Zacny rotmistrz także się nie postarał i nie pozostawił potomstwa. Odnosił za to sukcesy na polu wojskowym a z czasem awansowany został na pułkownika chorągwi pancernej. Po rozwodzie z Wiktorią ok. 1755 r. ożenił się ok. 1770 r. z Marianną Kczewską (1740-1772), z którą miał syna Benona Andrzeja Jana (1772-1814). Zmarł 21 czerwca 1783 r. i pochowany został we Wschowie. Przed śmiercią zdążył wystawić w Szczepowicach nowy dwór. Przez kolejne lata zamieszkiwała go wdowa Kczewska z małoletnim Benonem. Dziedziczka Marianna zmarła 23 stycznia 1788 r. i pochowana została u reformatów w Woźnikach. Już w 1791 r. młody dziedzic Benon Skórzewski podejmował swoje pierwsze transakcje. W tymże roku wydzierżawił połowę Sepna na 12 lat Pawłowi Szermierowi i jego małżonce Mariannie z Pyrowiczów. W dniu 31 września 1799 r. zaślubił w Łagiewnikach Annę Płończyńską h. Glaubicz (1777-1821), z Łąg, córkę wdowy Magdaleny z Biegańskich. Szóstego sierpnia 1802 r. we dworze dóbr Szczepowice urodził się ich syn Gabriel Michał Łukasz. Ponadto Skórzewscy mieli córki: Magdalenę, Józefę i Emilię (1818-1870). W 1812 r. urodził się ich drugi syn – Maksymilian (zm. 1866). Zaledwie 9-letni Gabriel zmarł w 1816 r. W latach 20. XIX w. Skórzewscy sprzedali dobra rodzinie Niklas. W 1829 r. Eufrozyna Niklas, córka Andrzeja, zaślubiła Ignacego Zarzeckiego. W 1841 r. Michalina Niklas wyszła za Aleksandra Mateckiego z dóbr Głuponie. Niebawem urodziła się ich córka Stanisława Nepomucena. W tamtym czasie dziedziczką Szczepowic była Eleonora Niklas.
W poł. XIX w. Szczepowice przeszły w ręce rodziny Raszewskich h. Grzymała. Dnia 1 czerwca 1856 r. Ignacy Raszewski (1824-1890) ożenił się z Józefą Koczorowską h. Rogala, córką Antoniego i Augustyny Turno – dziedziców Jasienia. Mieli pięcioro dzieci: Gustawa (ur. 1858), Marię Romanę (ur. 1859, zm. w 8-ym m-cu), Antoniego (ur. 1861), Annę Marię Emilię, Kazimierza Aleksandra Ignacego oraz Ryszarda Witolda Józefa (ur. 1865). Pod koniec sierpnia 1866 r. radca ziemstwa kredytowego Ignacy Raszewski, sprzedał Szczepowice wraz z folwarkiem Łaziewniki Wilhelmowi Forstmannowi z Westfalii. Córką Wilhelma i nieznanej nam z nazwiska matki była Anna Forstmann (ur. 1875), która w 1899 r. w Szczepowicach zaślubiła Gustawa von Beyme (ur. 1868) z Hamburga. Ojciec Gustawa – Franz Heinrich von Beyme był m.in. dziedzicem Opalenicy. Z tego związku pochodziła córka Annemarie (ur. 1907), która wyszła za Henninga von Bonin (ur. w Inowrocławiu w 1898 r.).
W 1885 r. Szczepowice stanowiły dobra w pow. kościańskim o pow. 373 ha, w tym 333 ha ziem uprawnych, 21 ha łąk i 11 ha lasów. Do majątku należała gorzelnia parowa. We wsi było 13 dymów z 213 m-cami, w tym 167 katolików i 46 ewangelików. Dziedzice mieli też syna Richarda (ur. 1877), który ukończył gimnazjum w Poznaniu, następnie odbył służbę wojskową i studiował leśnictwo na Uniwersytetach w Heidelbergu, Fryburgu i Berlinie. Po zdaniu egzaminów pracował w niemieckich fabrykach potasu w Nordhausen nad Harzem. W 1907 r. Przeniósł się do Bergbauverein Essen i został członkiem kierownictwa stowarzyszenia i pracowników magazynu technicznego (gazety) Glückauf. Pełnił liczne kierownicze funkcje w kopalniach, napisał też wiele artykułów i książek na temat bezpieczeństwa w kopalniach. Richard Forstmann miał syna który dostał imię po dziadku - Wilhelm. W 1909 r. Richard przebudował i powiększył pałac w Szczepowicach, nadając mu obecną formę. W 1926 r. dobra pod zarządem Wilhelma Forstmanna juniora liczyły 360,93 ha. Na ogólny areał składało się 323,93 ha ziem uprawnych, 19 ha łąk i pastwisk, 1 ha lasu i 17 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wykazywany jako podstawa do naliczenia podatku wynosił 1486 talarów. Majątek posiadał własną gorzelnię i mączkarnię. Wilhelm Forstmann miał kuzynkę nazwiskiem Tieman (z d. von Beyme) – matkę Dietera – autora autobiografii dzięki której nieco rozwinęliśmy opis. Rodzina Tieman posiadała Strykowo i Sapowice, gdzie dziedzic bywał, m.in. na polowaniach. Forstmanowie mieli sportowego Mercedesa 238, którym podróżowali po Polsce i Europie. Ulubionymi kierunkami wypraw były Sopot i Zakopane. W czasie wojny ok. 1943-44 r. Tiemanowie ściągnęli do Polski rodzinę z Essen, gdzie trwały już intensywne naloty Aliantów. W styczniu 1945 r. musieli opuścić Szczepowice w obawie przed nadciągającą armią radziecką. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na bazie istniejącego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. W pierwszych latach po wojnie w pałacu mieściły się biura i stołówka PGR-u, a także przedszkole i świetlica. Po przemianach politycznych w Polsce gospodarstwo wraz z pałacem przejęła AWRSP, która w 1996 r. sprzedała obiekt osobom prywatnym. Pałac został wyremontowany i zaadoptowany do celów hotelowo-konferencyjnych.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Dieter Tieman „The Rainbow Never Sets”
Wikipedia.de
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
6605 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3865_Konojad_1940.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neobarokowy. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi NWzN-SEzS, fasadą skierowany na SWzW (płd.-zach.), piętrowy, podpiwniczony, nakryty dachem mansardowym mieszczącym trzy kondygnacje poddasza. W dachu lukarny, świetliki oraz klasyczne okna na najwyższej kondygnacji. W 11-osiowej fasadzie umieszczony centralnie 5-osiowy ryzalit, zwieńczony na całej szerokości wysokim falistym frontonem. Być może za fasadę powinniśmy uznać drugą z szerszych elewacji, (od str. płn.wsch.), na osi której znajduje się duży okrągły podjazd z fontanną. Jest ona równie reprezentacyjne z tym, że posiada dwa nieznaczne ryzality po bokach, zwieńczone ozdobnymi szczytami, zaś pośrodku pomiędzy nimi znajduje się ganek kolumnowy dźwigający balkon i osłaniający wejście.

Park

Park z 2. poł. XIX/XX w. o pow. 4,8702 ha, leżący w całości (wraz z pałacem) na dz. ewid. nr ...15/2 (Geoportal, 28.03.2018 r.).

Inne

Zespól folwarczny, nr rej.: 136/Wlkp/A z 11.06.2003

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011