Ziółkowo

Stan obecny

Własność ANR lub J.S.T. Częściowo zamieszkały.

Historia

Pałac z 2. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1337 r., kiedy to Mikołaj z Gostynia oddał połowę wsi mieszczanom gostyńskim; podobnoż w celu dokonania lokacji na prawie niemieckim. W 1398 r. wzmiankowana jest Adamowa "de Szukowo" (z Ziółkowa), która przegrała proces przeciwko Adamowi z Krajewa. W XVI w. właścicielami byli Ziółkowscy oraz m.in. Krajewscy. W 1580 r. Krzysztof i Sebastian Krajewscy posiadali w Ziółkowie 2 i pół łanu osiadłego, 1 zagrodnika i 22 owce. Wśród kolejnych współwłaścicieli znajdowały się rodziny: Bodzewskich h. Leliwa, Pawłowskich (poł. XVII w.), Jan Rożnowski (1. poł. XVIII w.) ex equo z Marianną Mierzewską i jej synem Filipem Włostowskim; Stanisław i Jan Rożnowscy. W tym okresie Ziółkowscy w zapiskach już nie występują, zaś ok. poł. XVIII w. dziedzicem części Z. był Stanisław Żychliński, który w 1746 r. sprzedał ją Władysławowi Watta-Kosickiemu h. Łuk. Inną część sprzedał temuż Kosickiemu Franciszek Chyczewski i tym sposobem został on właścicielem całego Ziółkowa. W 1765 r. Władysław mianował swoim plenipotentem syna Aleksandra. Sukcesorką tegoż była Marianna zamężna za Teodora Mielęckiego h. Ciołek, dziedziczka Ziółkowa w 1. poł. XIX w. Z tego związku pochodziły dzieci: Konstancja, Teodora Klementyna zamężna za Aurelego Antoniego Wyssogota-Zakrzewskiego h. Wyskota i Józefa zamężna za Józefa Objezierskiego h. Nałęcz. Przez wiele lat dziedzicami Ziółkowa byli Aureli i Teodora (Teodozja?) dla których zapewne wzniesiony został obecny dwór, a następnie ich syn Władysław (1833 Ziółkowo - 1898 Koźmin). Ten nie ożenił się i nie miał potomstwa. Pod koniec XIX w. prawdopodobnie to on sprzedał majątek w ręce rodziny Kirscheinów z Lubini Wielkiej w pow. jarocińskim. Rodzina ta posiadała również Skrzypno (ob. wieś Skrzypna w pow. pleszewskim).
W 1885 r. na Ziółkowo składała się wieś dworska, folwark i wybudowanie (inaczej kolonia). Wieś miała 6 dymów i 124 m-ców, w tym 4 ewangelików, zaś folwark 1 dym i 24 m-ców. Na 115-ha "wybudowaniu" znajdowało się 27 dymów ze 151 m-cami, w tym 144 ewangelików. Szkoła katolicka i parafia znajdowały się w Domachowie, szkoła ewangelicka zaś w samym Ziółkowie. Ewangelicy swoją parafię mieli w Piaskach. W okresie międzywojennym właścicielką była Elfrieda Kirschstein, a następnie Emil Kirschtein. Ziółkowo leżało wówczas w pow. gostyńskim i stanowiło wieś oraz dobra ziemskie. W 1926 r. było tu 339 m-ców. Właścicielem majątku o pow. 364,14 ha (wraz z folwarkiem Ziółkowo) był Emil Kirschein, zaś zarządcą Karol Tapper. Na ogólną powierzchnię składało się 334,88 ha ziem uprawnych, 20,1 ha łąk i pastwisk, 1 ha lasu, 8 ha nieużytków i 0,14 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 1730 talarów. We wsi był także wiatrak W. Michalaka. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Ziółkowo - Folwark w okresie powojennym nosiło nazwę Ziółkowo - Majątek. Jest to część położona na zachód od właściwej wsi. Jeszcze dalej na zachód znajdowało się "Wybudowanie". Po wojnie na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
6747 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
Plik mapy: 4168_Gostyn_1940.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Budynek wznosi się mniej więcej pośrodku dawnego zespołu dworskiego. Wybudowany na planie prostokąta, w dłuższej osi zbliżonej do N-S, fasadą zwrócony prawdopodobnie w stronę parku, czyli na wschód. W fasadzie centralnie umieszczony, nieznaczny ryzalit, poprzedzony kolumnowym portykiem małego porządku, dźwigającym balkon. Nad drzwiami balkonowymi w elewacji umieszczono niewielki trójkątny przyczółek. Wyjście zachodnie budynku prowadziło na podwórze gospodarcze. Przed 2. wojną światową nie było jeszcze przybudówki od str. północnej. Budynek jest piętrowy, w całości podpiwniczony i nakryty dachem czterospadowym. Wspomniana przybudówka połączona jest z dworem łącznikiem; jest niższa niż korpus główny ale też piętrowa i nakryta dachem czterospadowym.

Park

Park z XIX w. o pow. ok. 1,8 ha. Cały obszar który obecnie możemy uznać za relikty park obejmuje ok. 3,1 ha i rozciąga się dalej na zachód, powyżej podwórza gospodarczego. Od wejścia do pałacu, na boki rozchodziła się aleja tworząca okrągłą kwaterę w parku, od której promieniście odchodziły boczne alejki. Powojenny podział geodezyjny w żadnym stopniu nie odzwierciedla wcześniejszych granic parku, który mógł mieć ok. 4 ha, łącznie z sadami w płn.-zach części. W pewnej mierze z parkiem pokrywa się dz. ewid. nr ...214/12 o pow. 2,701 ha, jednak zachowany starodrzew koncentruje się tylko w jej wschodniej części. (Analiza i pomiary: Geoportal, 22.11.2017 r.).

Inne

Oficyna

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011