Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu
Tymoteusz SłowikowskiMarek Kujawarobert rydwelskiTomek MalikKarol Barsolis Turysta KulturowyPołażejewo
Pfohlsheim (1943-45)
Województwo:wielkopolskie
Powiat:średzki (wielkopolski)
Gmina:Środa Wielkopolska
Rodzaj obiektu:Pałac
Powiat:średzki (wielkopolski)
Gmina:Środa Wielkopolska
Rodzaj obiektu:Pałac
Rejestr zabytków
Zespół:pałacowy z 2 poł. XIX w.Obiekt:pałac, nr rej.: 2090/A z 30.05.1986
Park:nr rej.: 23/A z 7.04.2000
Stan obecny
Własność prywatna. Hotel ..Obecnie w pałacu znajduje się centrum hotelarsko – konferencyjne i szkolenioweHistoria
Pałac z 2. poł. XIX w.Połażejewo to wieś leżąca przy DK nr 432, w odległości 7,5 km na wschód od Środy Wielkopolskiej. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z końca XIV w., kiedy to z "Położejewa" pisał się Mikołaj Międzyborski (także z Międzyborza, później Chociczy). Z kolei pierwszym znanym Położejewskim był Przybysław, który w 1421 r. toczył proces z Wacławem Hempelem (późniejszym mieszczaninem w Kaliszu). Zapewne bratem Przemysława był Mikołaj, który w 1424 r. zastępował w sądzie Tomisława Sieńskiego, przeciwko Wichnie Sieńskiej, którą reprezentował niejaki Gumpracht. Mikołaj kilka lat później został wicepodsędkiem i wicechorążym w Kościanie, wyniósł się z P. i przeprowadził do wsi Chaławy.
Położejewscy około poł. XV w. sprzedali wieś możnemu rodowi Bnińskich h. Łodzia. W 1475 r. wieś na skutek podziału majątku stała się własnością Agnieszki, siostry Mikołaja Bn., kasztelana kamieńskiego. Zacna ta pani była wdową po Janie z Kobylan. Jeszcze tego samego roku wraz z siostrą Barbarą (obie były córkami Piotra z Bnina) przekazały cały swój majątek stryjowi - biskupowi Andrzejowi z Bnina. Jednak na skutek (dość zawiłego) kontraktu, Położejewo pozostało przy Agnieszce. W 1476 r. wyszła ona za Jakuba "Kota" z Dębna, wojewodę sandomierskiego, starostę krakowskiego, etc. Krótko po ślubie sprzedała (scedowała) swe liczne wsi w pow. pyzdrskim mężowi. Jaki udział w tym majątku miał stryj Agnieszki - Jerzy Tomicki? Tego nie wiemy. Nie wszystko odnotowali skrybowie i niestety nie znaleźliśmy zapisu sprzedaży tych dóbr kolejnemu właścicielowi - Ambrożemu Pampowskiemu h. Poronia. Wiadomo, ze Środę z przyległymi wsiami odkupił on w 1494 r. właśnie od Tomickich. Pięć lat później - za zgodą królewską - zapisywał on na Środzie, Liśćcu, Modle i Położejewie kwotę 1000 złp. swej żonie - Annie z Grodźca.
Pampowski był właścicielem ogromnych dóbr i co oczywiste nie mieszkał w P., ani prawdopodobnie nawet nie widział tej wsi na oczy. W 1510 r. sprzedał Położejewo kapitule gnieźnieńskiej. Pierwszym dzierżawcą folwarku został ksiądz Zygmunt z Kamieńca, kanonik gnieźn. i poznański. Jeszcze w 1521 r. księży pozywał Hieronim Mosiński, spadkobierca Elżbiety Bnińskiej, która miała oprawiony posag, m. innymi na Połażejewie. W 2. poł. XVI w. folwarkiem kapituły zarządzał Wojciech Siemikowski, scholastyk gnieźn. Po nim dzierżawcą został Szymon Górski, a w 1618 r. Drzewicki, kanonik gnieźnieński. W latach 20. dzierżawę folwarku kapitulnego objął Jerzy Przyborowski.
W okresie wojen szwedzkich brak zapisek o dzierżawcach, dopiero w 1681 r. znajdujemy Mateusza Brzozowskiego, ożenionego z Katarzyną Siedlecką, który w tymże roku sporządził w P. swój testament. Zupełnie słusznie, bo wkrótce zmarł, zaś wdowa wyszła za Wojciecha Dzierzbińskiego, a następnie (1687) za Tomasza Bagińskiego. Sprawami kapituły i majątku w tym czasie zarządzał ks. Stanisław Żeromski. Przez kolejne kilkadziesiąt lat dzierżawcami byli Dzierzbińscy, aż do zamążpójścia Anieli D. z Janem Korytowskim h. Mora, posesorem Włostowa. Ślubu w kaplicy wsi Chwałkowo udzielał brat p. młodego - ks. Józef Korytowski, kanonik gnieźn., a zarazem sędzia surogat poznański. Posesorem Połażejewa był już wówczas Józef Modlibowski h. Dryja, który siedział tu aż do sekularyzacji dóbr pod koniec XVIII w.
Na pocz. XIX w. wieś weszła w skład majątku Winnagóra, nadanego przez Napoleona - Henrykowi Dąbrowskiemu (1755-1818), którego drugą żoną była Barbara Chłapowską h. Dryja (ur. 1757). Z pierwszej żony nasz bohater narodowy miał pięcioro dzieci, z drugiej także pięcioro, w tym Bogumiłę Bogusławę (Paryż 1814 -Poznań 1901). Dnia 3 grudnia 1835 r. w Częstochowie, Dąbrowska wyszła za Teodora Mańkowskiego h. Zaremba (1816-1855), z którym miała siedmioro dzieci: Napoleona Ksawerego (1936-1888), Marię Nepomucenę Julię (1837-1924), Sewerynę, Julię Joannę (1843-1907), Barbarę (1845-1910), Łucję (1850-1857) oraz Wandę Ludwikę (1855-1855). Tak więc oficjalnym dziedzicem Połażejewa był co najmniej do 1851 r. Teodor Mańkowski. Prawdopodobnie pomiędzy nim, a Kosińskim był jeszcze jedne właściciel. W ks. adresowej z 1873 r. odnotowano "Josef Golski'sche, Erben". Wieś miała wówczas 1196 mórg, w tym 1111 m. ziemi uprawnej, zaś czysty doch. gruntowy wynosił 1621 talarów.
Kolejny właściciel P. - Witold Bronisław Edmund Kosiński h. Rawicz (1846-1928), był synem Władysława Euzebiusza (1814-1887) i Emmy Anny Węgierskiej, zaś wnukiem Antoniego Amilkara (1769-1823) walczącego razem z Henrykiem Dąbrowskim. W 1873 r. w Koszutach 27-letni Witold zaślubił 21-letnią Marię Wantych-Rekowską (1851-1911), córkę dziedziców Koszut. Zapewne dopiero po ślubie stał się on posiadaczem Połażejewa i kto wie, czy budowy nowego pałacu nie wsparli rodzice panny młodej? Rok później dziedziczka niosła do chrztu dziecko Zakrzewskich (swej siostry Wandy i Władysława Z.) z Kokorzyna - Barnarda Izajasza Napoleona, sami zaś Kosińscy prawdopodobnie dzieci nie mieli. Dlatego też 17 maja 1883 r. Witold Kosiński sprzedał majątek - pochodzącemu z Wrześni - Wacławowi Boeningowi.
W 1888 r. we wsi było 8 domów ze 114 m-cami wyznania katolickiego. Dobra obejmowały 354 ha, w tym 318 ha ziemi uprawnej, 25 ha łąk, 2 ha lasu i 9 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 5262 marki. W 1913 r. P. stanowiło dobra rycerskie z dochodem jak poprz. Areały poszczególnych gruntów od 1888 r. również zmieniły się bardzo nieznacznie (322 ha roli). W gospodarstwie hodowano 60 koni oraz 200 szt. bydła plus 6 szt. cielaków. Majątek posiadał gorzelnię i znany był z wydobycia torfu.
Żoną Boeninga była Zofia Kieffer, z którą mieli córkę Helenę i syna Kazimierza. Dnia 21 listopada 1913 r. Helena wyszła za Bolesława Strachanowskiego z Prus Wschodnich. Kazimierz po studiach praktykował w sądzie we Frankfurcie nad Menem, później był prawnikiem, żołnierzem w 1. wojnie światowej, po 1919 r. dyrektorem departamentu w ministerstwie byłej dzielnicy pruskiej, a po jego likwidacji osiadł w rodzinnym majątku w Połażejewie. W 1922 r. dokonał przebudowy pałacu, umieszczając na fasadzie swoje inicjały. W 1926 r. pod jego zarządem gospodarstwo miało 318,3 ha, w tym 270,7 ha ziemi uprawnej, 29,1 ha łąk i pastwisk, 6,4 ha lasu i 2,1 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 1618,4 talarów. W 1930 r. Połażejewo stanowiło obszar dworski w pow. średzkim i liczyło 130 mieszkańców.
Boening został aresztowany przez Niemców w październiku 1939 r. i 20-go rozstrzelany na rynku w Środzie. W pałacu w czasie wojny mieściła się m. innymi kwatera oficerów Luftwaffe. W 1945 r. zwłoki Boeninga ekshumowano i przeniesiono do mogiły powstańców wielkopolskich. Dobra w Połażejewie po wojnie rozparcelowano i utworzono tu Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, która w 1988 r. podjęła nieukończoną próbę remontu pałacu. Po przemianach 1989/90 pałac przejęła AWRSP, a w 2007 r. przeszedł on w ręce prywatne. W 2011 r. budynek został wyremontowany i zaadaptowany do celów konferencyjno - hotelowych.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Wszystkie prawa zastrzeżone!
Komentarze
Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.Obecnie w pałacu znajduje się centrum hotelarsko – konferencyjne i szkoleniowe