Lipiny

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsze wzmianki o Lipinach znajdujemy w poł. XV w., gdy właścicielami wsi byli bracia niedzielni Wojciech, Mikołaj, Chwał i Janusz. W 1464 r. ów Chwał zapisywał 200 grzywien posagu i t. wiana żonie Barbarze, na co zezwolił jego brat Janusz, pleban w Wirach. W 1483 r. Chwał zwie się już Lipińskim. Jeszcze w ostatnich latach XV w. Lipińscy (czy też Lipieńscy) zdążyli sprzedać wieś Maciejowi Grodzieńskiemu (Grudzińskiemu), kasztelanowi bydgoskiemu. Po nim odziedziczył syn Wawrzyniec, który w 1529 r. dał całe swe dobra, tj. połowę Gołańczy i kilka wsi w tym Lipiny, w tzw. dożywocie, swej żonie Agnieszce Moszczeńskiej. Po jej śmierci ożenił się powtórnie, z Anną Lubieniecką, której w 1543 r. dał 1000 złp. posagu i t. wiana. Dobra przekazał bratu Stefanowi i jego synom: Ulissesowi i Herkulesowi, sobie zapewniając dożywotnie użytkowanie. W 1588 r. potomek Stefana o tym samym imieniu rezygnował dobra na rzecz Jakuba Rokossowskiego, podskarbiego koronnego. W ich skład oprócz Lipin i osady Borowa wchodziły pustki Garbowo i Biekowo oraz Margonin i Margońska Wieś. W 1591 r. syn Jakuba, Jan Rokossowski sprzedał wszystko księdzu Janowi Rozdrażewskiemu h. Doliwa, sufraganowi włocławskiemu. Synem Jana był Hieronim, późniejszy kasztelan międzyrzecki, właściciel ogromnych dóbr w Wielkopolsce którego główną siedzibą były Grabienice. W 1609 r. biskup tuż przed śmiercią zapisał dużą sumę pieniędzy dla Akademii Lubrańskiego w Poznaniu, przeżywającej poważny kryzys. Dobra odziedziczył po nim bratanek Wojciech, a następnie syn tegoż - Hiacynt. Po Rozdrażewskich dziedziczyli ich sukcesorzy, prawdopodobnie także Ciecierscy z Margonina, jednak tylko do czasu znalezienia się wsi w pruskim zaborze. Przez pozostały okres XVIII w. Lipiny znajdowały się w rękach posesorów, m.in. Bydłowskich i Strzeszkowskich. Komisarzem dóbr w 1760 r. był Konstanty Ulatowski. W XIX w. wieś nosiła nazwę Lipin (Liebchen - niem.). Dobra tworzyły domenę, podległą pod majętność w Margońskiej Wsi. W 1885 r. we wsi były 22 domy z 258 m-cami, w tym 127 katolików, 123 ewangelików, 4 żydów oraz 4 "chrześcijan innego wyznania". Na terenie domeny znajdowało się 11 domów ze 149 m-cami. Tzw "olędry" liczyły 15 domów i 132 m-ców. Dwór wzniesiony został nie wcześniej niż w 2. poł. XIX w., zapewne dla rodziny Jeszke, która zarządzała majątkiem przez ponad 100 lat. W 1926 r. majątek należał do skarbu państwa, a jego dzierżawcą był Andrzej Jeszke. Dobra posiadały też gorzelnię; liczyły 634 ha i dostarczały 2116 talarów czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 558 ha ziem uprawnych, 55 ha łąk i pastwisk, 5 ha nieużytków i 16 ha wód. W 1930 r. wieś liczyła 496 m-ców. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Dwór przeznaczono na cele mieszkaniowe.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal, Mapster:
http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K/P37-S24-C_GOLANCZ_1934.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi zbliżonej do W-E, fasadą skierowany na N NE. Murowano-szachulcowy, podpiwniczony, na wysokiej podmurówce; parterowy, nakryty dachem naczółkowym z mieszkalnym poddaszem; z trójkątnymi wystawkami w obu elewacjach. Wejście poprzedzone drewnianym gankiem do którego prowadzą jednobiegowe schody.

Park

Brak. Park zajmował działkę ew. nr ... 246/6 o pow. 1,1975 ha i został w całości wykarczowany. (8.03.2017 r. Geoportal). Obecnie jest to duży plac (wiejskie boisko) otoczony reliktami folwarku i zabudową wiejską.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011