Brzozówiec

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Osada Brzozówiec zwana też Brzozowcem, przez wieki jako folwark wchodziła w skład licznych dóbr klasztoru trzemeszeńskiego. Dopiero w XIX w., po sekularyzacji dóbr zakonnych, Prusacy sprzedali majątek w ręce prywatne. Folwark posiadał własny młyn wodny, który jeszcze pod koniec XVIII w. należał do Kołudzkich. Od początku swego istnienia dobra znajdowały się w rękach niemieckich. W 1866 r. za kwotę 26 tys. talarów sprzedała go wdowa von Finkenstein. Później właścicielem 500-morgowego majątku był Stelmachowski, prawdopodobnie dla którego wybudowano tu w otoczeniu parku obecny dwór. W 1907 r. Stelmachowski sprzedał dobra Bankowi Ziemskiemu w celu parcelacji. Jednak pod koniec tego roku Brzozówiec znalazł nabywcę, mianowicie Włodzimierza Rafała Józefa hr. z Bnina Bnińskiego h. Łodzia (1843-1910), syna Adolfa Bonifacego i Eleonory Węsierskiej h. Belina. Hrabia ożeniony był z Anną Czarnecką h. Prus (III), z którą miał syna Edwarda (1869-1903) i córkę Marię (1885-1918), zamężną za Stanisława Brezę h. własnego. Zmarł 28 lutego 1910 r. i pochowany został w Gułtowach. Niecały miesiąc później hrabina Bnińska sprzedała Brzozówiec Teofilowi Franke. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. majątek przeszedł z powrotem w polskie ręce, a jego właścicielem został dr Antoni Jaworowicz. W okresie międzywojennym wieś leżała w powiecie mogileńskim, na terenie obszaru miejskiego Trzemeszno. Dobra w Brzozówcu liczyły 120 ha, na co składało się 75 ha ziem uprawnych, 25 ha łąk i pastwisk, 1 ha lasu, 10 ha nieużytków i 9 ha wód. Czysty dochód gruntowy wykazywany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 228 talarów. Po wojnie gospodarstwo zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Po przemianach 1989/90 pałac przeszedł w ręce prywatne. Rozpoczęto nawet remont obiektu, który jednak został przerwany.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Geoportal, Mapster:
5548 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, nakryty mansardowym dachem, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, fasadą zwrócony na wschód. Przed wejściem czterokolumnowy ganek dźwigający balkon. W poprzek dachu wysoka trójkondygnacyjna wystawka spinająca obie elewacje. Dach w dolnej części stromy, kryty gontem, z facjatkami rozmieszczonymi dookoła budynku. W górnej części czterospadowy. Od południa budynek posiada półokrągłą, niegdyś oszkloną werandę.

Park

Park z XIX w. zajmujący wraz z dworem dz. ewid. nr ... 2/43 o pow. 1,1325 ha (Geoportal, 25.05.2017 r.). Niegdyś park był znacznie większy i wykraczał w kierunku północnym poza lokalną drogę. Pasy zadrzewień otaczały też od północy i południa podwórze gospodarcze.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011