Skotniki

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XVII / k. XVIII w. / 1983
Skotniki to wieś leżąca na lewym brzegu Wisły, w odległości 8 km na płn.-zachód od Tarnobrzegu. Wieś istniała już w XII w. i należała do kapituły krakowskiej. Pierwsza wzmianka w której odnotowano „scotenik” pochodzi z 1279 r., kiedy to legat papieski Filip de Casate nadał (między innymi) dziesięciny ze Skotnik klasztorowi w Koprzywnicy. Wśród kolatorów wsi (parvum Scotnik) wymienia się niejakiego Pawła z Bogorii. W 1376 r. dziedziczka Skotnik, wdowa po Parkoszu wraz z synem Paszkonem procesowała się z klasztorem o młyn nad rzeczką Koprzywnicą. Kościół, który stał się siedzibą parafii, wybudował w 1372 r. arcybiskup gnieźnieński, Bogoria Skotnicki. Pod koniec XIV w. dziedzicem wsi był Paszko, a na pocz. XV w. Mikołaj ze Skotnik, który w 1420 r. zastawił klasztorowi cystersów w Koprzywnicy swą wieś Bobrka, co zaświadczył król Władysław Jagiellończyk. W połowie XV w. wzniesiono we wsi kościół murowany. Oprócz ról kmiecych w Skotnikach znajdował się folwark rycerski. Były tu łącznie trzy karczmy, a wszyscy składali dziesięciny dla klasztoru w Koprzywnicy.
W XVI w. współwłaścicielem wsi oprócz Skotnickich był Krzykowski oraz Krzysztof Rzesowski. Z części Krzykowskiego płacono 4 grzywny i 37 groszy, Skotnicki płacił pobór od 13 osad, 6 i pół łanu, 2 zagrodników, 2 komorników i 5 biednych, a Rzesowski od 5 osadników, 2 komorników i 3 biednych. W 1827 r. było tu 45 domów i 315 mieszkańców. W poł. XIX w. na skutek przeprowadzonej reformy rolnej część ziemi majątku – około 413 mórg – podzielono na 63 gospodarstwa dla rodzin osadniczych. W tym też czasie dwór Skotnickich został rozbudowany.
W 1886 r. wieś dzieliła się na część wiejską i folwark, leżała w pow. sandomierskim, parafii Skotniki i gminie Samborzec. We wsi było 69 domów z 456 m-cami, murowany kościół oraz wiatrak. Folwark wraz z nomenklaturą Adolfin obejmował 465 mórg, w tym 324 m. ziemi upreawnej, 62 morgi łąk, 50 mórg pastwisk i 29 mórg nieużytków. Na terenie folwarku znajdowało się 14 budynków, wszystkie drewniane. W zw. z tym dwór ulegał częstym pożarom, dlatego też z czasem korpus został wymurowany z cegły. Na polach majątku zaprowadzony był płodozmian 7 i 8 polowy. Właścicielami byli nadal Skotniccy, a ostatni z nich – Maksymilian (1899-1945), syn Maksymiliana (1863-1922) i Wandy Russockiej – w 1930 r. miał w Skotnikach 200 ha ziemi. Jego żoną była Maria Knothe; mieli syna Maksymiliana (1937-2007), doktora, znanego geografa i afrykanistę. Po 2. wojnie światowej dobra Skotnickich zostały znacjonalizowane, a ziemia rozparcelowana. W XXI wieku dwór wraz z parkiem powrócił w ręce rodziny Skotnickich.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11798000 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- P46-S33-E_KOPRZYWNICA_1938_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na niewielkim wzniesieniu pośrodku parku. Budynek parterowy, podpiwniczony, drewniano-murowany, nakryty łamanym dachem „polskim”, krytym gontem; fasadą skierowany na wschód. We wszystkich czterech narożnikach obszerne alkierze, na rzucie kwadratu, prawdopodobnie pełniące niegdyś funkcję baszt obronnych. W fasadzie nieznaczny piętrowy ryzalit zwieńczony trójkątnym frontonem. Narożniki alkierzy i elewację ogrodową wspierają od strony zachodniej oryginalne XVII-wieczne przypory. We wnętrzach zachowane kolebkowe stropy piwnic, kominki i sgraffitowy fryz w alkierzu, przedstawiający tańczące nimfy.

Park

Park z XVIII/XIX w. o pow. 3,2 ha. Założenie na rzucie obróconego trapezu, wierzchołkiem skierowanego na wschód, otoczone fosą z dużym stawem od str. wschodniej.

Inne

Fragmentarycznie zachowana fosa i wały.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011