Lipno

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z pocz. XX w.
Lipno to wieś leżąca 14 km na płd.-wschód od Włoszczowej. Istniała już w XV w., a nazwę odnotował Jan Łaski w swojej "Liber Beneficiorum...". Mieszkał tu wówczas rycerski ród Porajów, a następnie zacna szlachecka rodzina Gruszczyńskich. Z rąk tychże Lipno przeszło na Rejów z Nagłowic, rodu z którego pochodził Mikołaj Rej, słynny polski poeta. Jego potomkowie siedzieli tu do 2. poł. XVII w. a następnie wieś nabyli Kozubscy h. Awdaniec. W XVIII w. Lipno weszło w skład dóbr w Węgleszynie, należących do Bystrzonowskich h. Starykoń. W 1823 r. Kazimierz Bystrzonowski sprzedał Lipno - Piotrowi Borsza-Drzewieckiemu h. Nałęcz (1784-1844). Ten z Felicjanną Różą Linowską h. Pomian miał córkę Annę, zamężną za Romana Bukowskiego h. Ossoria.
W 1827 r. wieś leżała w parafii Konieczno, miała 27 domów i 168 mieszkańców. W 1885 r. dzieliła się na folwark i część wiejską, leżała w pow. jędrzejowskim, gminie Węgleszyn i parafii Kozłów. W skład dóbr oprócz folwarku wchodziła nomenklatura Bugaj, wraz z którą obejmował 1427 mórg gruntów. Na obszar ten składało się 669 mórg ziemi uprawnej, 168 mórg łąk, 167 mórg pastwisk, 392 morgi lasu oraz 28 mórg nieużytków. Były tu 4 budynki murowane i 19 drewnianych. Na polach majątku zaprowadzony był płodozmian w systemie 7 i 11 polowym. Z kolei na części wiejskiej znajdowało się 31 gospodarstw osadniczych, do których należało 221 mórg ziemi.
Pod koniec XIX w. Lipno nabył Stanisław Dunin-Borkowski h. Nowina, syn Jana Łukasza Władysława Dunin-Borkowskiego (1841-1917), posiadacza dóbr Rzeszówek, Kossów-Kwi¬li¬na i Chlewska Wola. Jan Łukasz był synem Stanisława Antoniego Jana (1812-1886). Był on ożeniony dwukrotnie, a Stanisław (1858-1935) pochodził zapewne z pierwszej żony n.n. Z drugiej żony - Teodozji Marii Mazaraki h. Newlin - pochodzili synowie: Jan Wiktor (1885-1956) oraz Piotr (ur. 1890). Trudno polemizować ze źródłami, zwłaszcza gdy nie ma się lepszych, ale ze znalezionych dat wynika, że Jan począł Stanisława gdy miał 17 lat, ożenił się zaś dopiero w 1870 r., gdy miał lat 29 (WGM).
We wsi był też młyn motorowy należący do Borkowskiego i sklep spożywczy L. Radziejowskiego. Majątek posiadał „bardzo dobre bu¬dyn¬ki, nowoczesny dwór, młyn, hodowlę koni itd.". Borkowski był autorem "Dziennika..." opisującego problematykę ekonomiczną i społeczno-polityczną z okresu początków II Rzeczpospolitej, a także trudności gospodarcze majątków ziemskich województwa kieleckiego w latach 1919-1921.
Po śmierci Borkowskiego rodzina sprzedała majątek Borysowi Schönowi, oficerowi kawalerii i instruktorowi jazdy konnej, a także reprezentantowi Polski w hippice. Po wybuchu wojny wziął udział w kampanii wrześniowej, a armii przekazał wszystkie swoje konie. Później został aresztowany przez NKWD a na skutek różnych kolei losu znalazł się w armii gen. Andersa i w wyniku licznych ran zmarł w 1945 r. w Jerozolimie. Pochowany został w Ramli w Izraelu, na brytyjskim cmentarzu wojennym.
W sierpniu 1944 r. we wsi miała miejsce krwawa zbrodnia dokonana przez uciekających na zachód własowców. W ramach zemsty za ostrzelanie przez partyzantów Narodowych Sił Zbrojnych, wrócili oni do Lipna gdzie spalili zabudowania dworskie i zastrzelili 16 osób, w tym rocznego Jana Sadowskiego. Najstarszą ofiarą był liczący 89 lat Jan Jaskólski.
Po 2. wojnie światowej ziemie dawnego majątku zostały rozparcelowane. W 1946 r. w budynku pałacu utworzono szkołę podstawową, w pewnym okresie mieściło się tu także przedszkole. Później budynek odzyskali potomkowie Borysa Schöna, a w 2014 r. został on wpisany do rejestru zabytków. Od tego czasu stoi opuszczony i niszczeje.
Źródła:
Strona internetowa "Okolice Lasochowa", link: https://muzeum.lasochow.pl/lipno.html
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
16564 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P45-S30-H_KONIECZNO_1937.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek stojący pośrodku parku, w stylu willowym, z elementami klasycyzmu, piętrowy, fasadą skierowany na południe.

Park

Park z XIX w. o pow. 2,3 ha (pomiar po zewn. obrysie), w tym drzewostan ok. 1,3 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011