Kurozwęki

Historia

Średniowieczny zamek wznosił się na lewym brzegu rzeki Czarnej. W trakcie swego rozwoju został przekształcony w pałac otoczony parkiem. W latach 30 tych przeprowadzono badania architektoniczne pod kierunkiem B. Guerquina. Na lata 1971-1976 przypadły badania archeologiczno-architektoniczne prowadzone pod kierunkiem M. Brykowskiej oraz A. Grzybkowskiego. Wynikiem tych prac stało się opracowanie dziejów zamku oraz jego rozwoju przestrzennego. Miejscowe dobra po raz pierwszy zostały wymienione w źródłach pisanych w roku 1246. W XIV wieku było to centrum posiadłości ziemskich rodziny Kurozwęckich herbu Poraj.
Inicjatorem wniesienia obronnej siedziby i organizatorem klucza majątkowego był najprawdopodobniej Dobiesław- kasztelan krakowski (1381-1395). Warownia zostaje wymieniona w dokumentach po raz pierwszy w roku 1400. Uzyskawszy prawa miejskie Kurozwęki pozostawały w posiadaniu spadkobierców przez 100 lat. W roku 1521 zamek wraz z miejscowymi dobrami przeszedł w posiadanie Lanckorońskich, którzy władali nim aż do połowy XVIII wieku. Na lata 1752-1833 przypada okres kiedy właścicielami Kurozwęk byli Sołtykowie. Ostatni właściciele, Popielowie, utrzymywali się na swoim aż do 1944 roku.
Pierwotny zamek powstał w II połowie XIV wieku i wznosił się na kępie wyniesionej ponad okoliczne bagniska.
Pierwotne założenie składało się z owalnego obwodu obronnego wielkości 28 m/40 m, oraz wewnętrznej drewnianej zabudowy. Na XIV wiek datuje się również kamienną, mieszkalną wieżę, posadowioną na planie prostokąta, dostawioną do wewnętrznej strony muru obwodowego, sięgającą 14 m wysokości. W XV wieku drewniana zabudowa wewnętrzna ustąpiła murowanym budynkom jednotraktowym.
Poważne zmiany nastąpiły w XVI wieku. Likwidacji uległ ostatni drewniany budynek wewnątrz obwodu. Poza murem obronnym od strony północnej wniesiono mieszkalno-reprezentacyjny budynek narożny. Od południa podczas tej samej przebudowy powstała czworoboczna wieża bramna posadowiona na planie prostokąta i wsparta dwiema skośnymi skarpami. Kolejna rozbudowa i modernizacja miała miejsce w XVII wieku. Zatarła ona całkowicie pierwotny-obronny charakter rezydencji. Dotychczasowa zabudowa wewnętrzna została zastąpiona dwoma skrzydłami pałacowymi o charakterze mieszkalno reprezentacyjnym, które wraz z wcześniejszym skrzydłem północnym otoczyły dziedziniec wewnętrzny.
W końcu XVII lub na początku XVIII wieku powstały dwukondygnacyjne krużganki arkadowe obiegające cały dziedziniec. Wówczas też zbudowano nowy wjazd ulokowany we wschodnim skrzydle pałacowym. W następnych fazach rozbudowy oprócz przemiany wieży bramnej w pięcioosiowe skrzydło mieszczące na piętrze wielką salę balową, układ przestrzenny nie uległ większym zmianom. Od południa dostawiono jeszcze nowe skrzydło zmniejszające znacznie dziedziniec wewnętrzny. Pałac w Kurozwękach jest przykładem zabytku, w którym można prześledzić rozwój programowy polskiej rezydencji. Po latach dewastacji i nie kończonych remontów przeszedł w ręce prywatne i poddany został pracom konserwatorskim.

Park

Park, XVIII, 1811-20, 1859-73 r.

Inne

Pawilon wschodni z 1770 r.
Pawilon zachodni , 1770, po 1980 r.
Budynek administracji z 1poł. XIX w.
Brama wjazdowa z 1770 r.