Lanckorona

Historia

Pozostałości po warowni królewskiej wznoszą się na szczycie wysokiego wzniesienia (550 m n.p.m.) na północ od miasta. Na lata 1966-70 przypadły badania archeologiczne. Początków Lanckorony należy poszukiwać zapewne jeszcze w XIII wieku, choć źródła pisane wymieniają ja dopiero w XIV wieku. Jan z Czarnkowa i Jan Długosz w swych kronikach zgodnie za fundatora zamku wymieniają Kazimierza Wielkiego.
Z 1359 roku pochodzi dokument lokacyjny wsi Skawinki, wystawiony przez samego władcę właśnie na zamku. Z roku 1366 pochodzi dokument wymieniający pierwszego burgrabiego zwanego Orzeszkiem. Lokacja samego miasta nastąpiła dopiero w roku 1361 a więc już po zbudowaniu warowni. W 1391 roku zamek będący siedzibą starostwa został zastawiony Mikołajowi Straszowi przez Władysława Jagiełłę. W latach późniejszych posiadaczami miasta i zamku stali się Leliwici- Melsztyńscy.
W roku 1410 klucz lanckoroński za aprobatą króla Władysława Jagiełły wykupił od Elżbiety Melsztyńskiej- księżnej ziębickiej marszałek Królestwa Polskiego Zbigniew z Brzezia herbu Zadora. Spadkobiercy nowego właściciela tytułowali się już nazwiskiem Lanckorońskich. W roku 1512 zamek został kupiony od Krzesława Lanckorońskiego przez Spytka Jarosławskiego.
W 1521 roku za zgodą króla zamek został przejęty przez Mikołaja Wolskiego od Jadwigi- wdowy po poprzednim właścicielu. Wolscy panowali na zamku przez dłuższy czas z krótką przerwą w 1576 roku, kiedy to zamek został przejęty siłą przez Olbrachta Łaskiego. Dopiero interwencja wojsk Stefana Batorego zaprowadziła prawny porządek. Po Wolskich starostami Lanckorony byli kolejno: Kacper Bekiesz, Franciszek Wesselini oraz od końca XVI wieku trzy pokolenia Zebrzydowskich. W roku 1655 zamek został zajęty przez wojska szwedzkie, które rezydowały w nim prze osiem miesięcy. Po ich ustąpienia kolejnym starostą był Michał Zebrzydowski, który podjął się wzmocnienia fortyfikacji. Lustracja z 1660 roku obrazuje w jakim stanie znajdował się zamek po przebudowie zainicjowanej przez starostę: powstała nowa murowana baszta, pozostałe umocnienia nie uległy zmianie i w dalszym ciągu były konstrukcji drewniano-ziemnej. Zamek był „oparkaniony dookoła parkanem z drzewa we dwoje budowanym, a w środku ziemią nasypanym. Na trzech rogach są baszty z drzewa pobudowane.
Następne zmiany zostały zainicjowane przez konfederatów barskich, którzy zajęli zamek w roku 1768. W roku 1770 prace prowadzone były przez inżynierów francuskich. W roku 1772 zamek został zajęty przez wojska austriackie. Wyniszczona działaniami wojennymi budowla w XIX wieku popadła w całkowitą ruinę.
Zamek posadowiony była na regularnym, prostokątnym planie. Południowa część założenia wyposażona była w dwie narożne, czworoboczne wieże, połączone ze sobą murem kurtynowym. Od północy do wież dostawione zostały trzy skrzydła mieszkalne, które tworzyły wewnętrzny dziedziniec. Wjazd główny do zamku umieszczono w kurtynie wschodniej, poprzedzony został mostem osadzonym na filarach.