Szczebrzeszyn

Historia

Relikty średniowiecznego zamku posadowione są na cyplu lessowego płaskowyżu okalającego dolinę Wieprza. Do naszych czasów z założenie zamkowego zachował się dwukondygnacyjny budynek oraz pozostałości obwałowań ziemnych. W latach 1978-79 oraz 1981 w zamku przeprowadzono badania archeologiczne. Pierwsza pisana wzmianka o osadzie pochodzi z 1352 roku. W 1379 roku miasto wraz z całym powiatem ? districtus , otrzymał od Ludwika Węgierskiego Dymitr z Goraja herbu Korczak ? podskarbi koronny.
Później majątek przeszedł w posiadanie Tarnowskich wraz z wianem bratanicy Dymitra. W 1555 roku miejscowy majątek oddziedziczyli wielkopolscy Górkowie. W 1583 roku zamek został strawiony przez pożar wywołany celowo przez miejscową szlachtę. Od tej pory przestał pełnić funkcje rezydencjonalne. W latach późniejszych zamek funkcjonował jako więzienie. Świadczą o tym jeszcze XVII wieczne wyroki sądowe, skazujące winnych na pobyt w wieży zamkowej.

W trakcie badań odkryto, że średniowieczny zamek został posadowiony w zrębach wcześniejszego grodu. Do naszych czasów zachowała się dwukondygnacyjna wieża, możliwe że bergfried, posadowiona na planie prostokąta o wymiarach 7,6 X 10,4 m. Wieża zbudowana została z dużych, prostokątnych ciosów wapiennych. W przyziemiu umieszczono jedno obszerne pomieszczenie przesklepione kolebką. W południowej ścianie zachował się wlot przewodu kominowego. Wejście do dolnej kondygnacji wieży prowadziło przez niewielki otwór (0,8 X 1,2 m) umieszczony w sklepieniu przy zachodniej ścianie. Górna kondygnacja podzielone była na dwa pomieszczenie przesklepione kolebką. Wejście do niej umieszczono na 4 m wysokości ponad dziedzińcem i prowadziła do niego zewnętrzna klatka schodowa. Najprawdopodobniej wieża miała pierwotnie jeszcze jedną kondygnację.
Budowla pochodzi z końca XIV wieku i dlatego można sądzić, że jej fundatorem był Dymitr z Goraja. Dotychczasowe badania wykopaliskowe nie dostarczyły wiedzy o pozostałych zabudowaniach założenia. Są one konieczne do poznania struktury przestrzenno-funkcjonalnej zamku.