Wysoka

Stan obecny

Dom Pomocy Społecznej

Historia

Dwór z przełomu XVIII i XIX w.
Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1276 r. i dotyczy przywileju księcia pomorskiego Mostwina II. W 1313 r. mistrz krzyżacki Karl z Trewiru nadał tę wieś braciom: Piotrowi, Jaśkowi i Wawrzyńcowi. Wśród właścicieli dóbr wymieniany jest w 1570 r. Jan Wysocki, w 1633 r. Wysocki i Żukowski, w 1716 r. Franciszek Lutomski, zaś od XVIII w. rodzina Janta-Połczyńskich. Założycielem tego rodu, który osiadł na Pomorzu już w 1276 r. był Jan Janta, którego siedzibą była wieś Pułczno na Kaszubach. Podwójnego nazwiska Janta - Połczyński zaczął używać dopiero od 1671 r. Maciej Janta, którego wnuk Jan przejął Małą Komorzę, Wielką Komorzę oraz Dąbrówkę. Po Janie majątek dziedziczył syn Maciej (XVIII w.), a po nim Teodor, za którego ośrodkiem rodu stał się rejon Tucholi. Synowie Teodora uważani byli za założycieli dwóch linii tego rodu: linii wielkopolski - pruskiej zapoczątkowanej przez Stanisława oraz linii pomorskiej, reprezentowanej przez Józefa, którego ideą była walka z postępującą germanizacją, a który majątek swój podzielił między swoje dzieci. Za późniejszego dziedzica Wysokiej uważa się Leona Jantę - Połczyńskiego. Z rodu tego wywodzi się również Aleksander (bratanek wspomnianego Leona), poeta i pisarz, autor takich książek jak: ?Kłamałem aby życ?, ?Wracam z Polski? (zbiór reportaży z pierwszych lat Polski Ludowej), ?Duch niespokojny? czy też ?Pamiętnik pomorski?. We wsi Wysoka w 1870 r. wybudowany został (w miejscu skromnego drewnianego dworku) dwór murowany, który przypominał murowany dom mieszkalny. Dopiero w początku XX w., po przeprowadzonej przebudowie, dwór przybrał charakter rezydencji.

Opis

Dobra wysockie znalazły się w posiadaniu Janta Połczyńskich około 1780 r. Musiał tutaj stać wówczas dworek wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Pewne jest natomiast, że 1812 r. podczas odwrotu Napoleona spod Moskwy stacjonowały w Wysokiej jego wojska. Francuzi odchodząc spalili całą posiadłość. Odbudował ją kolejny właściciel Adam Janta Połczyński - senior. Następne nieszczęście przyszło w 1871 r., kiedy to okolice Tucholi nawiedziła trąba powietrzna. Jej działanie spowodowało obrócenie się w ruinę drewnianych zabudowań. Z kataklizmu ocalał natomiast dwór oraz jeden spichlerz. Gruntownej przebudowy tego pierwszego oraz wzniesieniu nowych pomieszczeń gospodarczych podjął się Adam Janta Połczyński - junior. Do dawnego parterowego domu pochodzącego z początków XIX w. dostawiono nowy utrzymany w stylu neoklasycystycznym. Dom mieszkalny miał swój fronton od strony wschodniej. Tutaj też znajdował się podjazd, w środku którego umieszczono ukwiecony klomb. Od strony północnej podwórze pałacowe schodziło amfiteatralnie parkiem w kierunku położonym w dole Jeziora Wysockiego. Po stronie zachodniej pałacyku usytuowano zabudowania gospodarcze. Kolejny właściciel Leon Janta Połczyński w 1902 r. wybudował obok podjazdu oranżerię, a przy drodze dojazdowej do posiadłości kaplicę w stylu neoromańskm. W 1911 r. nastąpiła gruntowna przebudowa pałacu wg. projektu Jana Staborowskiego z Nakła. Od strony północnej dobudowano obszerne piwnice, nad nimi na parterze salę balową, zaś na pietrze 8 pokoi mieszkalnych. Całość tę wieńczy fronton opatrzony czterema kolumnami w stylu jońskim. Ok. 1917 pałac wysocki otrzymał kanalizację, centralne ogrzewanie oraz elektryczność wytwarzaną przez własny agregat. W takim stanie dotrwał do czasów dzisiejszych. Zniszczeniu uległy tylko oranżerie, które usunął niemiecki użytkownik posiadłości w latach II wojny światowej gen. von der Wahlen. Po wojnie w pałacu mieściła się administracja powołanego w dobrach wysockich PGR-u. Od lat 70-tych jest on siedzibą DPS Wysoka. Jedną z ciekawostek jest to , że 5 sierpnia 1924 r. pałac w Wysokiej odwiedził Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski.

Park

Park z pocz. XX w.o pow. 5ha. założony jest na stoku, opadającym ku zachodowi w kierunku Jeziora Wysockiego.Oddzielony jest od dziedzińca folwarcznego murem i schodzi tarasowo do wspomnianego jeziora, wzdłuż którego ciągnące się dwie aleje - górna i dolna. Od północy do dworu prowadzi kolisty podjazd, podkreślający efektowny różany klomb, stanowiący oryginalny akcent zdobniczy frontowej elewacji dworu. Podobny podjazd dochodzi pod zachodnią elewację tej budowli, przechodząc w park, utrzymany w stylu angielskim. W czystym, zadbanym parku znajduje się kilkadziesiąt drzew z wyraźną dominantą gatunków liściastych, wśród których najliczniej występują klony pospolite, kasztanowce białe, brzozy brodawkowe, jesiony wyniosłe i lipy drobnolistne. Największe skupisko drzew spotkamy przed zachodnim skrzydłem dworu.

Inne

późnoklasycystyczna brama z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011