Włocławek - Pałac Biskupów Kujawskich

Stan obecny

Pałac Biskupów Kujawskich - diecezji włocławskiej.

Historia

Obecnie relikty średniowiecznego zamku wtopione są w mury pałacu biskupiego. Murowany zamek został wybudowany na miejscu wcześniejszego grodu, który od połowy XIII wieku był główną siedzibą biskupią. Tradycja owych właścicieli sięga więc niemal 750 lat. Budowla położona była na lewym brzegu Wisły a jej północna część sięgała rozwidlenia Wisły i Zgłowiączki. Zamek doczekał się licznej literatury, zachowało się wiele przekazów źródłowych oraz był wielokrotnie badany. Pomimo tego jego historia oraz fazy rozwoju przestrzennego pozostają słabo rozpoznane.
Murowany zamek usytuowany został w miejscu grodu obronnego z X-XIII wieku, z wykorzystaniem murów zamku : książęcego z XIV wieku, a później biskupiego do XVIII wieku z całkowitą przebudową w 1861 r. w charakterze klasycystycznej rezydencji. W 1925 r. odbudowany po spaleniu w 1920 r. na siedzibę kurii i rezydencję biskupa.
Fundację murowanego zamku przypisuje się biskupowi włocławskiemu Maciejowi z Gołańczy (1323-1364). W latach panowania jego następców: Zbyluta z Gołańczy (zm. 1383), Jakuba z Sienny (1464-1473), Piotra z Bnina (1483-1494), Krzesława z Kurozwęk (1494-1503), Macieja Drzewickiego (1513-1531), Jana Karnkowskiego (1531-1581), Hieronima Rozdrażewskiego (1582-1600), Felicjana K. Szaniawskiego (1705-1720), Krzysztofa K. Szembeka (1720-1738), Antoniego K. Ostrowskiego (1762-1777) zamek był wielokrotnie rozbudowywany i przekształcany. Prace prowadzone na przestrzeni XVI wieku przyczyniły się do przekształcenia zamku w wygodną i bezpieczną rezydencję. W XVIII wieku pracowano głównie nad pałacowym wystrojem i ukształtowaniem wnętrz. Ostateczny kształt siedziby biskupiej został nadany w trakcie wielu prac prowadzonych w XIX i XX wieku, które równocześnie uchroniły cenny zabytek od zagłady. Odbyło się to kosztem silnego zatarcia części średniowiecznej substancji.

Na podstawie dotychczasowych badań oraz licznie zachowanych przekazów źródłowych i ikonografii należy stwierdzić, że zamek włocławski na przełomie XIV i XV wieku był ceglanym założeniem posadowionym na rzucie nieregularnego czworoboku. Główny dom zamkowy znajdował się od północnej strony dziedzińca i miał formę trójkondygnacyjnej kamienicy. Brama główna umieszczona była od południa naprzeciw niej. Od wschodu znajdowała się czworoboczna wieża. W latach późniejszych założenie rozrastało się o nowe domy oraz urozmaicany był jego program rezydencjonalny.