Wielowieś

Stan obecny

Mieszkania, prawdopodobnie pod zarządem J.S.T.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Wielowieś to wieś leżąca ok. 2 km na wschód od Pakości. Znana była już w XIV w., kiedy to jej właścicielem był Wojciech Łabiski herbu Leszczyc, z Łabiszyna i Pakości. Na przestrzeni kolejnych stuleci wieś należała do kolejnych właścicieli Pakości, m.in. w XVIII w. do Działyńskich. W XIX w. istniał już folwark. W 1837 r. we wsi znajdowało się 16 domów, w których mieszkały 122 osoby. W tamtym czasie podlegała ona pod parafię katolicką w Kościelcu. Od 1841 r. Wielowieś znalazła się w rękach Tadeusza Wolańskiego herbu Przyjaciel, ożenionego z Anną Schroetter. Od połowy stulecia właściciele zmieniali się dość często. Byli to kolejno: August Hoening (od 1854 r.), Edward Lehwesz (1855 r.), tegoż syn Marcus (1859 r.), Apolinary Krause (1865 r.); Tadeusz Wolański, syn Tadeusza i Anny (1875 r.) i niejaki Radoński. W tym czasie we wsi istniały dwa folwarki. Ten należący do Radońskiego wchodził w skład dóbr Pakość i liczył 1841 mórg. Mniejszy, 245-morgowy był własnością Bresińskiego i Raczkowskiego z Inowrocławia. W 1905 r. nabył go Andrzej Górny z Parchania. Majątek główny w Wielowsi był w wysokiej kulturze rolnej, za co otrzymał miano dóbr rycerskich ? Rittergut. Około 1880 r. rozpoczęto budowę kolejki polnej, łączącej okoliczne majątki z cukrowniami w Pakości i Tucznie. W 1882 r. Wielowieś zakupił Paul Lucas, dziedzic Mątew, od którego zaledwie cztery lata później odkupił ją Gustaw Baetdge, ożeniony z Luizą Studtke, z którą miał syna Gustawa. Za ich panowania, zapewne w miejscu starszego, w 1903 r. wybudowany został obecny dwór. W 1910 r. ?Majątek Wielowieś, 1.400 mórg, pod Pakością kupił p. S. Lewandowicz z Strzelna od p. Stutke.? Ostatnim przedwojennym właścicielem Wielowsi został Władysław Leon Brodnicki z Brodnicy herbu Łodzia (1896-1976), który nabył wieś w 1922 r. Gospodarstwo pod jego zarządem specjalizowało się w reprodukcji uznanych nasion zbóż, obszar majątku wynosił 346 ha, w tym 330 ha ziem ornych. Rodzina Brodnickich prawdopodobnie była właścicielami majątku aż do 1939 r. W latach 1939-1945 wieś znajdowała się pod zarządem niemieckim i nosiła nazwę Wielitz. Po wojnie ziemie rozparcelowano, a w budynku dworu utworzono mieszkania. Zachował się on do dzisiaj we względnie dobrym stanie.
Źródła:
Wielka Genealogia Minakowskiego
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego... W-wa 1880-1902
Teki Dworzaczka / Regesty
K. Podczaska "Leksykon sołectw gminy Pakość"
Wszystkie prawa zastrzeżone!.

Opis

Dwór eklektyczny. Budynek jest rzadko spotykanym przykładem budownictwa wiejskiego, z domieszką elementów neobarokowych i klasycystycznych. Jest to budowla składająca się z dwóch zasadniczych brył, parterowej i piętrowej, usytuowanych prostopadle względem siebie. W części parterowej, w osi wschód-zachód, nakrytej dwuspadowym dachem, główne wejście poprzedzono efektownym portykiem kolumnowym dźwigającym trójkątny fronton. Część piętrowa, usytuowana w osi północ-południe, poprzedzona jest z kolei okazałą parterową werandą na której umieszczono taras. Nakryta jest ona dachem naczółkowym mieszczącym użytkowe poddasze. W fasadzie tej części dworu nad balkonem i piętrem umieszczono jeszcze pseudobarokową facjatkę, zwieńczoną przyczółkiem z iglicą.

Park

Pozostałości parku liczące wraz ze stawem nie więcej niż 0,3 ha. Rośnie tu grupka wiekowych drzew uzupełniona dziko rosnącymi głogami i leszczyną.

Inne

Rządcówka i dwa chlewy.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011