Witosław

Stan obecny

Właścicielem pozostałości dawnego majątku jest ANR. Gospodarstwo w znacznej części jest w dzierżawie

Historia

Dwór z 1780 r.
Pierwsze wzmianki o Witosławiu pojawiły sie w 1395 r. Źródła pisane wspominają o Szamborze herbu Prawdzic z rodu Witosławskich, który w czternastym wieku był właścicielem miejscowości Witosław i ziem do niej należących.
Witosławscy przybyli do Polski z Niemiec w czasach wojen z Krzyżakami. Nie wiadomo dokładnie kiedy i w jakich okolicznościach Witosław przestał być ich własnością. Kolejnymi właścicielami Witosławia byli: przed 1539 r. Maciej Rynarzewski, a po 1539 r. Maciej z Czasowa. W 1673 r. właścicielem Witosławia został Paweł Żychliński, a w 1744 r. Władysław Krzycki, natomiast w 1773 r. Józef Krzycki, który w 1780 r. wybudował tu dwór. Majątek witosławski w rękach Koczorowskich znalazł się u schyłku XVIII w., kiedy to Franciszek Koczorowski z Gościeszyna poślubił Katarzynę Krzycką. Majątkiem, w którego skład wchodziło ponad 2 tys. ha gruntów i kilka okolicznych wsi, władali nieprzerwanie do 1939 r. Byli rodem zamożnym i wpływowym. Ich ulubionym miejscem wypoczynku były Włochy, a w ich rękach znalazła się nawet wysepka w okolicach Wenecji. Tertulian, najsłynniejszy z rodziny Koczorowskich utrzymywał kontakty z Cezare Borgia z Mediolanu, który wśród członków swojej rodziny miał osobistości zasiadające na tronie papieskim. Dzięki tej znajomości Koczorowscy znaleźli się w kręgach watykańskich i przez cały sezon mogli przyjeżdżać do mediolańskiej La Scali. W okresie największego rozkwitu witosławskiego klucza przypadającego na rządy Tertuliana Koczorowskiego, na przełomie XIX/XX w. dobra przynosiły dochód w wysokości do 13766 marek rocznie. W 1840 r. Tertulian Koczorowski dobudował do dworu skrzydło, zaś w 1998 r. wzniósł jego środkową część. Ostatni właściciel Witosławia Franciszek Koczorowski zginął zaraz na początku wojny. Jego żona Konstancja Koczorowska w 1939 r. została zesłana do obozu w Ravensbruck. Była tam przez 5 lat. W sylwestra roku 1939/40 spaliła się cześć dworu, spłonęły wtedy meble i ogromna cześć archiwów, pozostałe przedmioty zostały rozkradzione. Po powrocie z obozu Konstancja zastała zdewastowany, częściowo spalony budynek dworku, mieszkała tam do 1945 r., potem wyjechała do Olsztyna gdzie spędziła 50 lat życia.
Po wojnie cześć majątku rozparcelowano pomiędzy okolicznych mieszkańców, pozostała część została przekształcona w Państwowe Gospodarstwo Rolne. Byli pracownicy majątku, którzy wykupili ziemie od ówczesnych władz nie gospodarowali na nich długo, po pewnym czasie spora część rozparcelowanego majątku została ponownie przyłączona do PGR-u Witosław. W latach 1990/91 nastąpiła likwidacja PGR.

Opis

Dwór parterowy z dwuspadowym, mansardowym dachem. W osi wejściowej istniał ganek zwieńczony barokowym szczytem. Dwór posiadał bliżej nie opisane przybudówki. Pod względem architektonicznym był nietypowym dla tej części ziem polskich. Podobne dworskie budownictwo występowało na Mazowszu, w płd.-wsch. Wielkopolsce i na terenach wschodnich.
Został rozebrany i skreślony z rejestru zabytków decyzją z dn. 19.03.1993 r.

Park

Park z 2 poł. XIX w. o pow. 19ha. Pozostał tu cenny starodrzew zróżnicowany wiekowo i gatunkowo. Do dworu prowadziła istniejąca aleja kasztanowców. Na uwagę zasługują pomniki przyrody: platan klonolistny, buk zwyczajny, jesion wyniosły, cztery sosny wejmutki, oraz pięć dębów bezszypułkowych. Założenie znajduje się nad pięknym krajobrazowo Jeziorem Witosławskim, a ogromny park w naturalny sposób przechodzi w las, razem stanowiąc wyjątkową atrakcję turystyczną.

Inne

Gorzelnia z 1872 r. - z cegły pełnej, częściowo podpiwniczona, dach dwuspadowy kryty eternitem i papą objęta wpisem do rejestru nr: A/1407
W płn.-wsch. części parku pozostałości dworu obronnego z XVI w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011