Piotrkowice

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Piotrkowice to wieś leżąca na Równinie Inowrocławskiej, nad Jeziorem Piotrkowskim, w odległości kilku km na wschód od Janikowa (w linii prostej), natomiast faktycznie trzeba pokonać odległość 12,7 km, ze względu na rzekę Noteć. Od centrum Inowrocławia Piotrkowice oddalone są ok. 10 km w kierunku zachodnim. Dawna nazwa wsi to Stankowice, a pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1450 r., z Kodeksu Dyplomatycznego Wielkopolski. W tamtym okresie należała do rodu Rogalów, a na pocz. XVI w. do Kunowskich. W 1580 r. wieś należała do Jana Winieckiego h. Nałęcz, który posiadał tu 10 łanów osiadłych, 3 kmiece i 6 zagrodników.
W poł. XVII w. właścicielką Piotrowic była wdowa po Wojciechy Rogalińskim – Teofila, po której wieś przeszła w ręce Konstantego Lubstowskiego z Lubstowa h. Leszczyc - kasztelana bydgoskiego. Ten był czterokrotnie żonaty. Z pierwszej żony, nieznanej z imienia i nazwiska miał syna Rafała ożenionego z Eleonorą Jadwigą Latalską h. Prawdzic. Następnie wieś znajdowała się w rękach Bogurskich, Jarnowskich i Kiełczewskich h. Pomian, a w XVIII w. sukcesorów Lubstowskich i Marcina Kiełczewskiego. W 2. poł. tegoż stulecia, w zapiskach pojawiają się jeszcze nazwiska Gackich, Zabłockich h. Łada, Abczyńskich i od 1774 r. Gedeona Prandota-Trzcińskiego h. Leliwa. Ten był właścicielem rozległych dóbr na Kujawach, m.in. Ludziska, Górek i Balic. Ożeniony był z Justyną Zagórską h. Grzymała, z którą miał córkę Teofilę (1779-1803) i syna Józefa (1778-1849). Trzcińscy nie trzymali tych dóbr długo i już w 1782 r. sprzedali wieś Gliszczyńskiemu, zaś ten 6 lat później Ignacemu Zawadzkiemu. W 1793 r. Piotrkowice nabył Antoni Biesiekierski h. Pomian (1743-1818), piastujący liczne funkcje na Kujawach, m. innymi senator Królestwa Polskiego w 1815 r.; za liczne zasługi odznaczony Orderem św. Stanisława.
W XIX w. majątek należał do Mierzyńskich, a później do Sulerzyskich. Poprzez małżeństwo z Alodią Sulerzyską, Piotrkowice przeszły na Ignacego Rutkowskiego (1800-1865), a następnie ich syna - Waleriana Rutkowskiego (1837-1897). Ten ożeniony był z Władysławą Bojanowską h. Junosza, córką Józefa i Katarzyny Konstancji z Goetzendorf-Grabowskich z Grabowa h. Zbiświcz. W 1879 r. był on wymieniany jako posesor w Markowicach, a krótko po tym sprzedał Piotrkowice (w drodze licytacji) Hugonowi von Wilamowitz – Möllendorff, synowi Arnolda i Ulryki von Calbo.
W 1885 r. wieś stanowiła dominium w powiecie inowrocławskim, słynące z hodowli bydła i obejmujące 501,35 ha ziemi. Na areał ten składało się 304,67 ha ziem uprawnych, 148,99 ha łąk, 3,77 ha lasów, 6,52 ha nieużytków i 37,4 ha wód. Czysty dochód gruntowy wynosił 9454 marki. Folwark był w wysokiej kulturze rolnej i posiadał miano „dóbr rycerskich” – Rittergut; znany był też z torfowisk i produkcji nabiału. Na terenie domeny znajdowało się 10 domów ze 158 mieszkańcami wyznania katolickiego.
Hugo Wilamowitz – Möllendorff nie rządził Piotrkowicami zbyt długo, bo już w 1891 r. zamienił je na Żerniki, własność Adolfa Ponińskiego z Kościelca. Pod zarządem tegoż, w 1909 r. dobra liczyły 501 ha i wykazywały 9454 marki "czystego dochodu gruntowego". Był on aktywnym działaczem społecznym, m.in. współzałożycielem „Dziennika Kujawskiego”, prezesem Towarzystwa Rolniczego Inowrocławsko-Strzelińskiego, współzałożycielem cukrowni w Kruszwicy i Pakości oraz prezesem cukrowni w Janikowie. Ożeniony był z Antoniną Zofią hr. Hutten-Czapską, z którą miał m.in. syna Edwarda (ur. w 1887 r.). Ten oficjalnie przejął majątek w 1913 r. W 1926 r. łączny areał liczył 492,54 ha, które dawały 3141 talarów czystego dochodu gruntowego. Edward Poniński ożeniony był z Anielą Marią Komierowską h. Pomian, z którą miał dziewięcioro dzieci. Po wybuchu 2. wojny światowej został aresztowany i osadzony w inowrocławskim więzieniu, gdzie zginął w czasie tzw. „krwawej nocy” z 22 na 23 października 1939 r.
W 1930 r. wieś liczyła 213 mieszkańców. W czasie wojny znajdowała się pod zarządem niemieckim, a jej nazwę zniemczono na Peterhof (do 1943 r.) i Petersdorf (do 1945 r.). Po wojnie ziemie zostały rozparcelowane, a w budynku pałacu utworzono mieszkania. Park został przejęty przez Państwowy Fundusz Ziemi. Później przez wiele lat w budynku znajdowała się tu filia Domu Pomocy Społecznej w Ludzisku, a obecnie jest on własnością prywatną.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny, fasadą skierowany na wschód, piętrowy na planie prostokąta, z użytkowym poddaszem, kryty czterospadowym dachem. W fasadzie posiada znaczny ryzalit, zwieńczony trójkątnym frontonem z oculusem. Od bramy do dworu prowadzi kolisty podjazd.

Park

Park krajobrazowy z 2. poł. XIX w. o pow. około 1,5 ha. Przed fasadą dworu znajduje się rozległa polana, na której dokonano nowych nasadzeń drzew i krzewów ozdobnych. Starodrzew zgrupowany jest w pobliżu Jeziora Piotrowskiego i wokół parkowych wnętrz, głównie w północnej i zachodniej części parku, gdzie znajduje się również malowniczy staw. Układ parku tworzy powiązania widokowe z otaczającym go krajobrazem, jest czytelny, a sam park zadbany. Rosną tu głównie lipy, jesiony, wierzby oraz klony zwyczajne i klony jawory, z których dwa osiągnęły rozmiary pomnikowe. Pomnikiem przyrody jest również lipa drobnolistna o obw. w pierśnicy 520 cm.

Inne

Zabudowania gospodarcze

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011