Olszewice

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z 2. poł. XIX w.
Olszewice to wieś leżąca 6 km na wschód od Inowrocławia i jedno z najpiękniejszych założeń pałacowych w tej części Kujaw. Pierwotnie znana była jako Wolszewice. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1496 r. W XVI w. była podzielona na Wolszewice Małe należące do Marcina Balińskiego i Wolszewice Wielkie, których właścicielem w latach 1560-1582 był Adam Baliński, sekretarz koronny. Na pocz. XVII w. właścicielem wsi był Stanisław Sobiejuski ożeniony z Katarzyną z Balina, która w 1622 r. wraz ze Stanisławem Mierzwińskim sprzedała Olszewice Stanisławowi Przyjemskiemu, staroście konińskiemu za 4 tys. złp. Wśród kolejnych właścicieli wymieniane było m.in. nazwisko Bojanowskich h. Junosza. I tak w 2. poł. XVII w. dobra te wraz ze Słońskiem i Latkowem były w posiadaniu Stanisława Krzysztofa Bojanowskiego, a później przeszły na dzieci: Mariannę zamężną za Adama Padniewskiego h. Nowina i Andrzeja ożenionego z Marianną Obrębską. Po śmierci Andrzeja, Obrębska wyszła ponownie za mąż, za Aleksandra Ostrowskiego, sędziego grodzkiego inowrocławskiego. Majątek odziedziczyła prawdopodobnie córka Padniewskich – Elżbieta Katarzyna, zamężna za Stanisława Jana Puchalskiego. Wzmianka z 1694 r. podaje, że Elżbieta „została zaspokojona” przez ciotkę – Mariannę Bojanowską i jej syna Wojciecha z dóbr macierzystych Słońska, Latkowa i Olszewic.
W XVIII w. majątek znajdował się w rękach Ludwika Dąmbskiego, a posesorami wsi byli m.in. Mękarscy i Tadeusz Marszałkowski (zm. w 1785 r.). Od końca XVIII w. właścicielami byli Zakrzewscy, od których w 1829 r. dobra zakupił Johann Cords, dzierżawca Niszczewic. Jego żoną była Rozamunda von Schenck, z którą miał syna Carla Antona. Ten odziedziczył Olszewice w 1870 r. Majątek należał do dominium w Słońsku i ok. 1880 r. liczył 250,8 ha, w tym 210,89 ha ziem uprawnych, 26,57 ha łąk i pastwisk, 5,14 ha nieużytków i 8,2 ha wód, specjalizował się w hodowli owiec rasy Suothdown. Do oszacowania podatku gruntowego wykazywano 3753 marek tzw. "czystego dochodu". Od 1891 r. majątek należał do Adolpha Eberleina, następnie do wdowy - Ottilji, z d. Heynke. W 1926 r. pod jej zarządem obszar gruntów liczył 265 ha, w tym 240 ha ziemi uprawnej, a czysty dochód gruntowy z majątku wynosił 1423 talary. Dwa lata później dobra oficjalnie odziedziczył syn Adolfa, Vollrath Eberlein (ur. w 1889 r.).
W 1930 r. wieś miała 130 mieszkańców. W latach 1939-1945 znajdowała się pod zarządem niemieckim i nosiła nazwę Ellerbusch. Po wojnie majątek został znacjonalizowany, a jego właścicielem został Skarb Państwa Polskiego. Przez kolejne lata, aż do 1984 r., pałac popadł w prawie całkowitą ruinę. Nowi właściciele odbudowali go i przywrócili założeniu dawną świetność.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Piętrowy budynek, wybudowany na planie regularnego prostokąta, fasadą skierowany na zachód. Nakryty dwuspadowym dachem z lukarnami umieszczonymi symetrycznie po bokach piętrowego ryzalitu, w którym znajduje się główne wejście do budynku. Całość posiada ładny detal architektoniczny, w tym kolumienki zdobiące wejście – niegdyś wgłębny portyk, poprzedzone wysokimi schodami. Od zachodniej strony pałacu wybudowano oficynę, utrzymaną w stylu architektonicznym całości.

Park

Park z XIX w. o pow. 7,88 ha. W 1993 r. dokonano rewitalizacji zaniedbanego parku, z uwzględnieniem rozwiązań ogrodowych stosowanych w XIX w. Rośnie tu kilkaset starych drzew, dokonano też szeregu nowych nasadzeń, zarówno drzew jak i krzewów. Drzewostan stanowią głównie dęby szypułkowe, topole białe, olchy czarne, klony pospolite, brzozy brodawkowate oraz wiązy górskie i szypułkowe. Do okazów pomnikowych należy pięć dębów szypułkowych o obwodach w pierśnicy 220-350 cm oraz pomnikowe lipy i wiązy. Założenie ogrodzone jest współczesnym efektownym parkanem z dwoma bramami wjazdowymi.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011