Laski Wielkie

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Dwór z XIX w.
Laski Wielkie to wieś leżąca na wschodnim skraju ogromnych lasów rozciągających się pomiędzy Barcinem, a Gnieznem, w odległości 7 km na zachód od Dąbrowy. Pierwsza wzmianka pochodzi z pocz. XVI w., kiedy to ze wsi składano dziesięcinę plebanowi w Chomiąży Szlacheckiej. Wieś wraz z pobliską Dąbrową wchodziła w skład dóbr należących do rodziny Tomickich. W Laskach w 1535 r. urodził się reformator religijny, pierwszy pedagog piszący po polsku - Erazm Gliczner. Tomiccy sprzedawali wieś wyderkafem, na przykład w 1544 r. Maciejowi Górskiemu z Miłosławia, staroście wschowskiemu. W 1577 r. Mikołaj Tomicki sprzedał wieś z prawem odkupu Janowi Piotrowskiemu. W XVIII w. Dąbrowa, Mokre i Laski należały do Działyńskich h. Ogończyk. W 1726 r. Jakub Działyński zastawił te trzy wsie na trzy lata, za kwotę 7 tys. złp. - Katarzynie Chrząstowskiej, wdowie po Janie Kalksztein Stolińskim.
Laski podzielone zostały na Małe i Wielkie w XIX w. a na ziemie tej wsi sprowadzono osadników niemieckich. W 1885 r. Laski Wielkie nosiły nazwę Friedrichswalde; nazwę tę otrzymały ponoć na cześć króla Prus - Fryderyka. Istniejąca tu domena rządowa miała 943 morgi gruntów. W 1913 r. dobra obejmowały 241 ha, w tym 219 ha ziemi uprawnej, 20 ha łąk i 2 ha nieużytków. Czysty dochód z ziemi wynosił 2176 marek. W gospodarstwie hodowano 31 koni, 80 szt. bydła plus 37 szt. cielaków oraz 66 świń. Właścicielem była wówczas Komisja Kolonizacyjna, która dzierżawiła majątek Ferdynandowi Guischard z Komratowa. W tym czasie wieś należała do parafii ewangelickiej w Kaiserfelde (Dąbrowie) i katolickiej w Komsdorf (Chomiąży Szlacheckiej).
Dnia 25 października 1924 r. sołtysem Lasek Wielkich został rolnik Stanisław Urbanowicz. W 1926 r. wieś liczyła 127 mieszkańców. Największe gospodarstwo należało do Augusty Blum i miało 57 ha obszaru. We wsi kowalem i karczmarzem był Michał Nowakowski. W marcu tegoż roku do zarządu gminy Laski Wielkie zostali wybrani: I ławnikiem Jan Płociński, II ławnikiem Józef Kamiński, a zastępcą Michał Nowakowski, aktywny działacz społeczny, który wraz z Piotrem Michalskim zasiedli w Komisji Wyborczej do Sejmu i Senatu II RP na jesieni 1927 roku.
Po wybuchu 2. wojny światowej polscy rolnicy zostali wysiedleni do Generalnej Guberni, a w ich domach zamieszkali Niemcy. Nazwisk rolników z tego okresu raczej nie znamy, większość z nich w styczniu 1945 r. uciekła. W ciągu kolejnych dni i tygodni do domów powrócili ich prawowici polscy właściciele, na przykład państwo Walczak, Płoszyńscy, Michalscy, Borccy, Nowakowscy, Nowakowie, Ratajczak, Hyla, Kłocińscy, Zabłoccy, Maćkowiak i Lange. Ta ostatnia rodzina początkowo zamieszkała we dworze, a gdy budynek zaczął popadać w ruinę, wybudowali obok nowy dom. We wsi mieszkała także rodzina ze Śląska o nazwisku Krzyżok.
Z wojny nie powróciła rodzina Stefaniaków, z których jako przeżył Roman. Reszta zginęła głównie w obozie koncentracyjnym w Auschwitz, na wojnie i jedno z rodzeństwa w Dachau.
W 1954 r. wieś stała się siedzibą Gromady. W Laskach Wielkich znajdowała się siedziba Gromadzkiej Rady Narodowej, poczta, zlewnia mleka, Koło Gospodyń Wiejskich i Ośrodek Zdrowia z 1964 roku, zlikwidowany w 2. dekadzie XXI w. Drewniany dwór stał we wsi do końca lat 50. przy domu p. Lange.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł w Internecie i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek drewniany, parterowy i nakryty dwuspadowym dachem, fasadą skierowany na wschód, gdzie wejście poprzedzone było gankiem.

Park

Z pozostałości niewielkiego parku zachował się staw w zachodniej części i nieliczne drzewa.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011