Skatalogowanych zabytków: 11365
Zarejestruj się
Miniatura Pogorzelica
2019, zdjęcie Jacek Koszalik
Miniatura PogorzelicaMiniatura PogorzelicaMiniatura Pogorzelica

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaJacek Koszalik

Pogorzelica

Fährdorf

Województwo:wielkopolskie
Powiat:jarociński
Gmina:Żerków
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Stan własności nieznany

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1238 r., kiedy to Władysław Odonic (d. Odonicz, zw. Plwacz; żył w latach 1190-1239) potwierdził nadanie wsi szpitalnikom św. Jana Jerozolimskiego, tzw. Joannitom, w Poznaniu. Pełna nazwa zakonu który istnieje do dzisiaj brzmi: „Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Świętego Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty”. Wieś tę nadali Joannitom dziad i stryj Odonicza, czyli Mieszko Stary i zapewne jego brat Leszek, ok. 1170 r. W maju 1253 r. we wsi bawili książęta Bolesław (1221-1279) i Przemysław (1221-1257), synowie Odonica i Jadwigi Gdańskiej. Trzy lata później ks. Bolesław nadał wsi szereg przywilejów. W 1394 r. król Władysław Jagiełło dodatkowo zwolnił Pogorzelicę z wszelkich podatków. Już w tamtym czasie we wsi wznosił się drewniany kościół św. Wojciecha, który pomimo że już w poł. XVII w. był podpierany z powodu złego stanu technicznego, dotrwał do poł. XIX w. W XVI w. do parafii należały: Chwałów, Komorze, Nowa Wieś, Paruchowo, Przybysław, Rogaszyca, Ruda Komorska i Szczonów. Wieś stanowiła sołectwo kościelne, przez wieki pozostające w dzierżawie, jednak w zapiskach zachowali się tylko niektórzy z dzierżawców. W 1556 r. komandorem poznańskim zakonu był Andrzej Węgorzewski, który dał sołectwo swemu bratu Janowi. W 1563 r. kolejny komandor, a zarazem stolnik krakowski - Stanisław Mężyk, wydzierżawił sołectwo wraz z folwarkiem Jakubowi Rokosowskiemu, podsędkowi ziemskiemu poznańskiemu. Oczywiście w skład komandorii wchodziło więcej miejscowości, mianowicie „Krzyżowniki, Psarskie, Baranowo, Suchylas, Rawonicze, Krzesinki... i dwór z folw. koło domu Sw. Jana Jerozol. za murami pozn. i Rangoczino i Kanclerzewice pus. (z wyj. jez. Mielno w Psarskim...). W 1578 r. dzierżawcą Pogorzelicy był Stanisław Bobolecki, podstoli pyzdrski, a w 1671 r. Elżbieta Kąkolewska, z którą kontrakt zawierał Jan z Tęczyna Ossoliński, „komandor poznański i rycerz maltański”. Ossoliński podpisywał umowy sam albo rękoma swego plenipotenta, w tymże czasie Mikołaja Stogniewa, sekretarza artylerii koronnej..., etc. W 1678 r. Stogniew zawierał umowę o dzierżawę komandorii (z Pogorzelicami włącznie), z Andrzejem I Wojciechem Czackimi, synami Jana.
W Pogorzelicy już od 1683 r. prowadzono zapiski w księgach parafialnych. W tymże roku koło kościoła wybudowano szpital i odnowiono szkołę, wzniesioną już w 1610 r. Pod koniec XIX w. we wsi wybudowano nowy kościół i zapewne nową siedzibę dla dzierżawców folwarku. Dobra należące do Kościoła (tzw. Probostwo) w 1885 r. posiadały 269 ha, a do celów oszacowania podatku podawano 2070 marek czystego dochodu gruntowego. We wsi znajdowało się 7 domów z 79 m-cami, a ponadto komora celna (pomiędzy Prusami, a Królestwem Polskim pod zaborem rosyjskim), na terenie której było dodatkowe 7 domów z 53 m-cami. Komora należała do okręgu wiejskiego Szczodrzejewo, zaś komory pomocnicze znajdowały się w Borzykowie i Robakowie. W 1876 r. przez komorę na teren Prus przewieziono: „10133 hektolitrów pszenicy, 19522 hl żyta, 146 hl owsa, 3000 centnarów rzepaku, 1417 metr. kub. drzewa opałowego, 259046 sztuk drzewa budowlanego i użtkowego, 556364 belek i desek, tudzież 1319 centnarów smoły. Pod Pogorzelicą płynęło Wartą 207 tratew i 172 szkut żaglowych, z ciężarem 310248 centnarów”. W 1926 r. we wsi znajdował się folwark kościelny o obszarze 254 ha, w tym 143 ha ziem uprawnych, 40 ha łąk i pastwisk, 18 ha lasów, 40 ha nieużytków i 13 ha wody. Czysty dochód gruntowy w tymże roku wynosił 635,74 talarów. Po 2. wojnie światowej tereny dawnego folwarku rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. We wsi utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. Po upadku zakładu niektóre zabudowania gospodarcze zostały rozebrane, a teren dawnego folwarku przypomina nieużytki.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Geoportal;
Mapster:
6614 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3871_Pogorzelice_1940.jpg
16381 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3871_Pogorzelice_X.1944_UPKrak.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

We wsi zachował się dwór – dom mieszkalny dawnych dzierżawców folwarku i jest nim zapewne jeden z budynków znajdujących się w kier. płd. od kościoła. Na chwilę obecną (jesień 2018), nie posiadamy więcej informacji ani zdjęć budynku.

Park

Kościół wraz z zabudowaniami; dworem i plebanią z dwóch stron otoczony był drzewostanem, który we wschodniej części był zapewne ogrodem należącym do folwarku. Część ta miała ok. 0,55 ha obszaru. Obecnie rosną tu tylko nieliczne, pojedyncze drzewa.

Inne

Kościół, neogotycki, 1886-1887, par. p.w. św. Wojciecha i Matki Kościoła

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.