Probołowice

Stan obecny

Pozostałości parku na terenie działek prywatnych.

Historia

Dwór z k. XVIII / XIX w.
Probołowice to wieś leżąca 13 km na północ od Kazimierzy Wielkiej. Kościół i parafia w tej wsi powstały najpóźniej w XIV w. Pisze o niej Jan Długosz w opisie dochodów katedry wiślickiej. Proboszcz z Probołowa - Włościbor - podarował wikariuszom łan na przedmieściach Wiślicy, dający 1 grzywnę dochodu (rocznie). Jednym z XV-wiecznych właścicieli był Piotr Gnoiński h. Rak. Z 4 łanów kmiecych składano dziesięcinę o wartości 4 grzywien, dla kantorii wiślickiej; z pozostałych 5 łanów kmiecych prawdopodobnie nie płacono nic. Już wówczas we wsi był dwór rycerski posiadający własną ziemię, młyn, karczma również z rolą, 3 zagrodników z rolą, którzy płacili dziesięcinę o wartości 6 grzywien dla miejscowego proboszcza. Proboszcz miał ponadto własne łąki.
W 1579 r. wieś Stanisława i Andrzeja Gnoińskich miała 12 osadników, 6 łanów, 4 zagrodników z rolą, 13 biednych i 3 rzemieślników. W międzyczasie starsze drewniane świątynie zostały przejete przez protestantów i zamienione na zbory. Nowy drewniany kościół wybudował w 1759 r. proboszcz Jacek Kowalski, dzięki dotacjom Magdaleny i Jerzego Zagórskich. W 1827 r. we wsi znajdowało się 38 domów z 288 mieszkańcami. W 1887 r. P. dzieliły się na wieś i folwark, leżały w pow. pińczowskim, gminie Czarnocin i były siedzibą parafii. Kościół miejscowy był drewniany, obok niego zaś znajdowała się szkoła. Pod koniec XIX w. parafia należała do dekanatu pińczowskiego (wcześniej opatowskiego) i liczyła 1315 wiernych. Folwark obejmował 640 mórg ziemi, w tym 450 m. roli, 48 m. łąk, 2 m. pastwisk, 125 m. lasu i 15 m. nieużytków. Miał 2 domy murowane i 13 drewnianych. Na polach majątku zaprowadzony był płodozmian 12 polowy, urządzona też była gospodarka drewnem w lasach majątku, w tzw. "kolei" 60-letniej. Gospodarstwa osadnicze: Probołowice 30 z gruntami 206 mórg, Zawada 3 z 19 morgami ziemi, Podlesie 3 z 8 morgami i Młynek 2 z 15 morgami. Właścicielami majątku była już wtedy rodzina Frycz. Na zdjęciu z 1899 r. uwiecznieni zostali "Stefan Frycz, Eleonora z Janczewskich Fryczowa, Janina z Fryczów Skrzeszewska, Józef Frycz, stoi za nim Irena z Janczewskich Borkowska, siedzi Ewa z Fryczów Wysocka. Stoją Helena z Wysockich Fryzowa, Jadwiga z Fryczów Fryczowa, Kazimierz Frycz, Feliks Frycz, koło Ewy Wysockiej siedzą Kazimiera Dąbrowska, Stanisław Frycz, siedzi na ziemi Kasia z Fryczów Fryczowa...". W 1930 r. wieś leżała w gminie Czarnocin i pow. pińczowskim. Właścicielem 219-hektarowych dóbr był Zygmunt Frycz (ur. 1900). Ok. 1920 r. ożenił się on z Marią Myszkowską i mieli syna Leszka (1928-1990), ożenionego z Ireną Teresą Zielińską (1926-2013). Z tego związku pochodzą synowie: Jarosław Kazimierz i Przemysław Jerzy. Jeden z nich trafił do obozu koncentracyjnego, gdzie został zamordowany przez Niemców. Zarządcą majątku został Stanisław Tiede, aresztowany przez UB w marcu 1945 r. Został on zamęczony w więzieniu w Kielcach. Dawne dobra w Probołowicach zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. Dwór z czasem prawdopodobnie uległ zniszczeniu i został rozebrany.
Źródła:
Radio Kielce, art. z dnia 15.07.2022, Dionizy Krawczyński "Właścicieli dworu mordowali Niemcy i Sowieci";
Strona internetowa "Chroberz.info"
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11810130 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXX-8-D_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
11802176 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P47-S31-E_1934_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dawny zespół dworski w P. położony był w północnej części wsi, a zabytkowy drewniany kościół w części wschodniej. Dwór wybudowany był w stylu "narodowym", z elementami klasycyzmu, parterowy i nakryty wysokim, łamanym dachem. W fasadzie skierowanej na wschód, znajdował się obszerny portyk czterokolumnowy małego porządku, dźwigający trójkątny fronton. Poddasze doświetlały niskie lukarny typu "wole oko". Na terenie dawnego zespołu zachowała się część zabudowy gospodarczej (na dz. ewid. nr 117/7). Dwór wznosił się pośrodku parku, dla zainteresowanych podaję dokładną lokalizację w systemie minutowym: 50° 21' 5.455" N i 20° 33' 2.397" E.

Park

Park dworski w Probołowicach praktycznie nie istnieje. W jego dawnej części zachodniej wykopano staw, zaś resztę zajmują obecnie prywatne działki mieszkańców. Są to (w ogólnym zarysie) dz. ewidencyjne nr: 118/14, ...217 oraz ...218. Potwierdza to kilka map archiwalnych z okresu 1915-44. Prawdopodobnie za park dworski (4 ha?) został błędnie uznany któryś z drzewostanów, np rosnący w środkowej części wsi albo park przykościelny.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011