Raciąż

Stan obecny

Teren pod zarządem J.S.T.

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z dokumentu księcia Sambora z 1178 r. (Resck), gdzie została wymieniona wraz z innymi grodami kasztelańskimi w Świeciu i Wyszogrodzie. Świadczy to o ówczesnym znaczeniu Raciąża jako centrum administracyjnego. Oprócz wsi wymieniany jest zamek w Raciążu. Przebiegał tędy ważny szlak handlowy z Nakła do Bytowa i prawdopodobnie znajdowała się komora celna. W okresie podziału dzielnicowego miejscowość została spalona, przez księcia Przemysława, w odwecie za spalenie Nakła przez syna ks. Świętopełka II - Mściwoja II. Gród i zamek szybko odbudowano. W 1266 r. zamek odegrał ważną role przy sporze synów Świętopełka: Mestwina II i Wracisława. Przewagę uzyskał ten drugi i trzymał brata w więzieniu. Później, wraz z powstaniem ośrodka władzy w Tucholi, zamek stracił na znaczeniu i został rozebrany. Jego lokalizacja to \\\"wzgórzysta wyspa na jez. mrowinieckim czyli Przyżarczu, około ćwierć mili na północny-zachód od Raciąża\\\". Na pocz. XIV w. Raciąż należał do kasztelana kaliskiego Piotra Święcy, który ok. 1320 r. oddał te dobra \\\"uczciwemu\\\" Rulkowi. Niedługo potem wieś od synów Święcy nabyli Krzyżacy i w 1349 r. lokowali ją na prawie chełmińskim (komtur tucholski Konrad Vullekop). W 1454 r. Raciąż jako część starostwa tucholskiego stał się własnością królewską i w ciągu kolejnych stuleci był sołectwem. W 1885 r. w miejscowości było 86 domów i 148 \\\"dymów\\\", zamieszkałych łącznie przez 662 osoby. W tym okresie wybudowano tu nowy, murowany kościół na miejscu starego, który spłonął wraz z wsią w 1851 r. .Do wsi na odpust św. Józefa \\\"zjeżdżała się szlachta z różnych stron, jako to kasztelanowie gdańscy, starostowie tucholscy, tczewscy, ziemscy sędziowie z Tucholi i Mirachowa i szlachta z Więcborka, Człuchowa, Świecia, Kościerzyny, Chojnic, Koronowa, itd.\\\" W 1885 r. majątek wraz z Raciąskim Młynem liczył 914 ha, w tym 644 ha ziem uprawnych, 42 ha łąk i 41 ha lasów. Niestety nie znamy nazwisk budowniczych dworu. Majątek nie został też wymieniony w księdze adresowej gospodarstw pow. 50 ha woj. pomorskiego. Dawny folwark najprawdopodobniej znajdował się w niewielkim oddaleniu od kościoła, przy brzegu jeziora.
Tekst na podst. Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... oraz Wikipedii.

Opis

Brak danych nt. architektury dworu.

Park

Książka / Parki i Ogrody Zabytkowe w Polsce - Stan 1991 rok / oraz inne źródła, podają informację o parku dworskim z 2 ha powierzchni. Obecnie taki park w Raciążu nie istnieje, a jego lokalizację wskazujemy jedynie orientacyjnie.

Inne

Kościół mur., neogotycki z 1885 r., p.w. św. Trójcy
Grodzisko średniowieczne z poł. XIII w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011