Tuczępy

Stan obecny

Urząd Gminy w Tuczępach

Historia

Dwór z 1930 r.
Wieś Tuczępy (dawniej Tuczempy) leży 14 km na zachód od Staszowa. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1190 r., kiedy to została nadana klasztorowi w Busku, przez Dzierżka - brata Wita, biskupa płockiego. Parafia istniała już w 1325 r., a pierwszym proboszczem był ks. Jakób. W XV w. właścicielami wsi byli Chrząstowscy h. Strzegomia: Abraham, a później jego córka Katarzyna. Z folwarku rycerskiego, łanów kmiecych, karczmy i zagrodników dziesięcinę pobierał pleban z miejscowej parafii. Pleban posiadał ponadto swoją ziemię i łąkę obok folwarku. W 1509 r. Katarzyna Chrząstowska płaciła 36 groszy poboru. W 1579 r. Stanisław Dimitrowski posiadał we wsi 10 osadników, 2 i pół łanu i 4 zagrodników. Po nim nastąpił Jan Złodzki, za czasów którego (w 1674 r.) wzniesiony został kościół murowany. Jednym z kolejnych dziedziców (lata 80. XVIII w.) był Ludwik Różycki, a od 1788 r. Andrzej hr. Zamoyski h. Jelita (1717-1792), ożeniony z Konstancją Czartoryską h. Pogoń Litewska (1742-1797). Był jej drugim mężem po Klemensie Tomaszu Antonim Zamoyskim (1747-1767). Zdaje się, że ten Antoni był jego bratankiem... Po około 2 latach wieś przeszła w ręce Kórnickich, a od 1829 r. właścicielką dóbr była Anna Jadwiga Zamoyska h. Jelita (1771-1859), która w 1794 r. wyszła za Aleksandra Antoniego ks. Sapiehę-Kodyńskiego h. Lis (1773-1812).
W 1827 r. wieś miała 41 domów i 310 mieszkańców. Na skutek reformy uwłaszczeniowej (w poł. XIX w.) od majątku odłączono 328 mórg, z których utworzono 44 tzw. osady, czyli gospodarstwa dla sprowadzonych rolników. Ponadto w skład dóbr należących już wtedy do Głuskich h. Ciołek wchodziły wsie: Góry, w których powstały 33 osady z 265 morgami ziemi, Wólka - 11 osad i 135 mórg, Wierzbica - 34 osady i 167 mórg oraz Podlesie - 13 osad z 69 morgami ziemi. Pod koniec XIX w. parafia należała do dekanatu stopnickiego i liczyła 2510 wiernych. Z kolei w gminie Tuczepy mieszkało 5145 osób, w tym 112 Żydów i tylko 3 protestantów.
W 1885 r. T. dzieliły się na wieś i folwark, leżały w pow. stopnickim i były siedzibą gminy oraz parafii. Był tu kościół parafialny murowany, szkoła początkowa, dwa młyny i cegielnia. Dobra T. o pow. 2272 mórg składały się z folwarków T. i Wierzbica oraz osad młyńskich, zwanych "Tuczyński" i "Górski". Same Tuczepy miały 362 morgi ziemi uprawnej, 26 mórg łak i pastwisk, 375 mórg lasu i 16 mórg nieużytków. Na terenie folwarku były 2 budynki murowane (w tym dów) oraz 22 drewniane. Z kolei folwark w Wierzbicy miał 534 morgi ziemi uprawnej, 49 mórg łąk i pastwisk, 810 mórg lasu i 27 mórg nieużytków.
Karol Głuski (1813-1874), ożeniony z Franciszką Bobrowską h. Bóbr mieli troje dzieci, w tym syna Gustawa (1852-1912). Gustaw z żoną Zofią Łączyńską h. Kościesza mieli prawdopodobnie siedmioro dzieci: Karolinę, Henryka, Tomasza, Karola Mariana, Marię Franciszkę Bronisławę, Kazimierza Mariana oraz Zygmunta (1903-1989). Dobra odziedziczyły jego córki: Karolina i Maria. Ta pierwsza zmarła, zaś Maria wniosła dobra w wianie Gołębiewskiemu. Gdy umarł, wyszła za jego brata - Jana. Gdy zmarli oboje, dobra powróciły w ręce rodziny Głuskich.
W 1930 r. wieś liczyła 417 mieszkańców. Dobra o pow. 338 ha należały oficjalnie do Jana Gołębiowskiego. We wsi znajdowały się liczne sklepy i punkty usługowe, Kasa Pożyczkowa, Towarzystwo Kredytowe, kuźnia i dwaj szewcy J. Krawczyk i W. Szum. Był tu także zakład fotograficzny W. Długosza. Po 2. wojnie światowej dobra Głuskich zostały rozparcelowane. Jedynym z rodzeństwa, który pozostał w kraju był Zygmunt. Początkowo zamieszkał w Młyńczyskach, a następnie wraz z rodziną wyjechał do Krakowa. Dwór służył jako mieszkania, biblioteka, siedziba spółdzielni produkcyjnej, a także sklepu GS-u. W latach 1970-73 przeprowadzono remont obiektu i został on siedzibą Urzędu Gminy.
Źródła:
Głos Gminy Tuczępy, nr 19/2016 z grudnia 2016 r., Zofia Kańska "Na skrawku ziemi własnej istniejemy. Co o niej wiemy? Czy na pewno wiemy?"
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11809954 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXIX-9-G_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, nakryty wysokim dachem łamanym, fasadą skierowany na północ (od tej strony znajduje się parking i zapewne wejście główne). Budynek poprzedzony szerokim portykiem filarowo-kolumnowym, dźwigającym równie obszerną wystawkę z mieszkaniami na kondygnacji poddasza.

Park

Park dworski w Tuczępach nie istnieje. Jego zachodniej granicy można dopatrywać się w rosnącym tu szpalerze rachitycznych drzew. Z północno-zachodniego narożnika pozostała niewielka polana. Cały pozostały obszar został podzielony na działki i zabudowany. Oprócz domów mieszkalnych teren parku zajęły: Zespół Placówek Oświatowych, Bank Spółdzielczy, apteka, poczta, Szkoła Podstawowa z Przedszkolem, Centrum Kultury, restauracja i Punkt Szczepień.
Przed 1945 r. park miał 5 ha powierzchni.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011