Nadziejewo

Stan obecny

Arcybiskupie Seminarium Duchowne w Poznaniu.
Dom Rekolekcyjny "DOM ASD" w Nadziejewie,

Historia

Dwór z k. XIX w.
Nadziejewo to wieś leżąca nad rzeką Moskawą, w odległosci 6 km na południe od Środy Wielkopolskiej. Od pocz. swego istnienia leżała w par. Mądre, której powstanie datuje się na XIII w. Kościół w M. wybudowany został z drewna już w 1267 r. Wieś Nadziejewo, oddalona o 2 km na płn. wschód od Mądrego, od początków swego istnienia należała do biskupstwa poznańskiego. Jako wieś duchowna posiadała sołectwo, które zarządzało sprawami wsi, finansami oraz folwarkiem. Na przestrzeni dziejów było tu wielu sołtysów (wójtów), czasami niesłusznie zwanych "dziedzicami", bądź też dzierżawców (posesorów) tych dóbr. Ten wstęp jest niezbędny, gdyż w dalszej części opisu wymienimy chronologicznie nazwiska jakie odnotowano w "Regestach" w zw. z Nadziejewem, zaś wzmianki niekoniecznie informują, jakie dokładnie funkcje dana osoba pełniła.
Tak więc w 1553 r. znajdujemy Łukasza Nadziejewskiego, który okazywał (przed sądem) rany zadane przez Macieja Zielątkowskiego, a w 1568 r. Marcina Pigłowskiego, który dał wieś w tzw. "dożywocie" swej żonie - Zofii Bielawskiej. Według regestrów poborowych, Nadziejewo w par. Mądre w 1578 r. należało do Dąbkowskiego i miało 5 łanów. W 1629 r. Prokop Kaczkowski, starosta ciążymski (może ciążyński?) wykazywał w Nadziejewie 5 chałup, z których zebrano kwotę 2,15 złotych. Była to zbiórka organizowana w Polsce na wojnę szwedzką. Kolejne nazwiska związane z N. to: Krzysztof Ratyński (1634), Zygmunt Kownacki (zm. 1690), Stanisław Chełmicki, tenutariusz i jego żona Apolonia Zawadzka (lata 1738-47), Stanisław i Katarzyna Kowalscy (1751), Barbara Brzeska, posesorka (1770); ekonom Franciszek Burczyński i jego żona Zofia Kowalska (od 1789 r. kiedy wzięli ślub). Zapewne dla Burczyńskich wybudowano we wsi pierwotny dwór, wzmiankowany w 1790 r., kiedy to urodziła się córeczka państwa ekonomów - Helena Zofia Marianna.
W okresie po upadku Księstwa Warszawskiego we wsi mieszkał Wojciech Malinowski, notariusz publiczny departamentu poznańskiego, który w 1817 r. zaślubił we wsi miejscową panienkę (16 lat) Teresę Rulewicz. Odnotowano świadków: Izydor Białobłocki sędzia pow. gnieźn. z żoną Gostomską, Kazimierz Kierski posesor Garbów i Leonard Kobieliński, kolega pana młodego z pracy.
W latach 30. posesorami wsi zostali Józef Jackowski h. Gozdawa (1792-1867), z żoną Józefą Brzezińską h. Godzisław (Gryf). W 1835 r. urodziła się ich córka Paulina. Jackowscy nazywani byli także dziedzicami, choć oficjalnym właścicielem pozostawał zapewne Kościół Katolicki. Niestety nie znaleźliśmy żadnych informacji na ten temat. Dziedziczka Józefa zmarła 30 grudnia 1843 r., pozostawiając prócz męża dziesięcioro dzieci. Byli to (wiek w nawiasach): Maksymilian (28), Nepomucen (26), Tomasz (24), Emilia (21), Antoni (19), Józefa (17), Katarzyna (15), Marianna (13), Rozalia (11) i w.w. Paulina (8). Józef w 1856 r. nabył majętność Dobczyn, zmarł 11 lat później, dnia 10 kwietnia 1867 r. i pochowany został obok żony w N. Oprócz gospodarowania w swoim Dobczynie, przez cały ten czas był także posesorem Nadziejewa.
W międzyczasie właścicielem folwarku zostało Seminarium diecezjalne w Poznaniu, którego historia sięga 1576 r. W księdze adresowej z 1872 r. odnotowano oficjalną niem. nazwę "Weltgeistliche Seminar für das Erzbisthum Posen in Posen". Łączny obszar wynosił 1728 mórg, w tym 1421 m. ziemi uprawnej i 279 m. łąk i pastwisk. Czysty dochód gruntowy szacowano na 1781 talarów. Posesorem dóbr po ojcu został Nepomucen Jackowski, a następnie Maksymilian Jackowski (1816-1905). W 1840 r. ożenił się on z Marią Lühtneker (1822-1904). Mieli troje dzieci: n.im. (1844-1863), Józefę (1843-1929) i Tadeusza (1859-1924), ożenionego z Paulą Chłapowską h. Dryja (1866-1922).
Drugą żoną Maksymiliana została Maria Teresa hr. Wrschowetz Sekerka (pisownia poprawna, oryg. czeska) Rey h. Oksza (pisząca się z Nagłowic). Ród ten pochodził od potężnych czeskich hrabiów Wrszowców z miejscowości Sedczyce. Został podstępnie wymordowany za czasów Bolesława Krzywoustego, ocaleli tylko Jan Certa i jego brat, którzy schronili się w Polsce. Zwani też Werszowcami, założyli kilka grodów, m. innymi Wrszowę nad Wisłą, z czasem nazwaną Warszawą; Pragę, Jazdowo, Siedlce i in. Od nich pochodzili m. innymi Rejowie, którzy osiedlili się w woj. krakowskim, na Rusi Kijowskiej i w Wielkopolsce. Austriacki tytuł hrabiowski otrzymali w 1808 r.
W 1884 r. w Nadziejewie urodził się syn Maksa i Marii - Franciszek Xawery Maria Aleksander Nepomucen, a dwa lata później syn Jan Nepomucen. Wieś stanowiła wówczas gminę i dominium o pow. 1758 mórg w pow. średzkim. Oprócz domeny na wieś N. składał się folwark proboszczowski z Mądrego. Było tu łącznie 9 domów ze 116 m-cami wyznania katolickiego; 62 analfabetów. Oficjalnie N. należało do Seminarium Duchownego w Poznaniu. Pod wsią dokonano licznych znalezisk archeologicznych, m. innymi odkopano tu 300 grobów i ponad 800 różnych naczyń.
W 1890 r. "conductorem" dóbr po Jackowskim został Jan Popliński, ożeniony z Zofią Moszczeńską h. Nałęcz. Zmarł prawdopodobnie w tym samym roku, a w 1891 r. urodził się jego syn Antoni Karol. Po kolejnych 5 latach we wsi zmarła Cecylia Poplińska, z d. Śniegocka. W 1913 r. umarła też matka dziedziczki - Karolina Moszczeńska z d. Cunow. Tak więc oficjalną posesorką majątku została Zofia Poplińska (ur. ok. 1870 r.).
Były to wówczas dobra rycerskie, tzw. "Rittergut" i wraz z folw. Mądre obejmowały 449 ha obszaru, w tym 308 ha ziemi uprawnej, 71 ha łąk i 52 ha pastwisk, 7 ha lasu oraz 11 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 5305 marek. W gospodarstwie hodowano 35 koni, 182 szt. bydła plus 99 cielaków oraz 73 świnie. Oficjalnie odnotowany właściciel - Katholic Priesterseminar in Posen. Wieś leżała przy linii kolejowej Poznań - Jarocin.
W 1926 r. dzierżawcą dóbr był Adam Laskowski. Na ogólny obszar 439,75 ha składało się 321,23 ha ziemi uprawnej, 114,52 ha łąk i pastwisk oraz 4 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wykazywany w celu naliczenia podatku gruntowego wynosił 1789 talarów, czyli równowartość 5367 marek. Wsi nie odnotowano w księgach adresowych Polski 1926-30. W latach 1943-45 nosiła nazwę Hoffnungstat, a Mądre - Klugen. Niewielki folwark leżący pomiędzy tymi wsiami przezwano Katzenfeld. Po wojnie wieś wróciła w ręce dawnych właścicieli. Nadal należała do parafii Mądre p.w. świętej Jadwigi Śląskiej. W odrestaurowanym dworku utworzony został Dom Rekolekcyjny ASD w Poznaniu.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Polski Słownik Biograficzno-Genealogiczny: https://polishgenealogy1.blogspot.com/2017/04/rej.html
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Strona internetowa Domu: http://parafiamadre.pl/asd-nadziejewo/
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
6611 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3869_Sulencin_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dawnym dworem jest prawdopodobnie budynek Domu Rekolekcyjnego, utrzymany w stylu późnoklasycystycznym, niestety nie wiemy na ile zachowana jest tu substancja zabytkowa dworu. Budynek parterowy, nakryty dachem dwuspadowym z lukarnami, fasadą skierowany na zachód (z niewielkim odchyleniem południowym).
Układ przestrzenny zespołu znacznie zniekształcony, głównie z powodu wyburzenia zabudowy dworskiej i folwarcznej.

Park

Park z k. XIX w. o pow. 3,29 ha, zajmujący około połowy dz. ewid. nr ...27/9. Przed 1945 r. nie stanowił założenia stricte ozdobnego, lecz był to ogród użytkowy.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011