Kobylnica

Stan obecny

Własność prywatna, ew. J.S.T.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
W XV w. wieś wraz z Wierzenicą należała do właścicieli Krzysztoporzyc, Jana i Jakuba, a następnie do Dobrogosta z Ostroroga, kasztelana kamieńskiego. Pod koniec XV w. właścicielami zostali Lwowscy z Lwówka, którzy siedzieli tu do ok. poł. XVI w. Dalej wzmiankowani są Raczkowscy, Piotr Potulicki (k. XVI w.), Stanisław i Jan Potuliccy i w 1608 r. Wojciech Chudzyński, pisarz grodzki poznański, który w 1635 r. sprzedał dobra bratu Janowi za 6 tys. złp. Potomkowie Chudzyńskich byli tu prawie do końca XVII w., a kolejnymi właścicielami byli: Stanisław Ulatowski i w 1703 r. ksiądz Wojciech Reuth, prepozyt filipinów w Śródce. Po Wojciechu dobra odziedziczył siostrzeniec, syn Agnieszki Reuth i Władysława Kołaczkowskiego - ks. Paweł Kołaczkowski. W latach 30. XVIII w. dziedzicem Kobylnicy był Stefan Zawisza, ożeniony z Katarzyną Głoskowską. Mieli oni syna Antoniego, którego w 1736 r. kwitował Wawrzyniec Leśniewski, z sum zapisanych na dobrach Kobylnica. W poł. XVIII w. dziedzicem Kobylnicy był Stefan Łykowski, następnie prawdopodobnie jego syn Jan, jednak część majątku przez cały czas należała do spadkobierców Reuthów. W 1765 r. dziedzicem zarówno po Reuthah, jak i Pawle Kołaczkowskim został Jakub Bułakowski, syn Melchiora i Anny Nieżychowskiej, który sprzedał majątek Antoniemu Gliszczyńskiemu za 65.000 złp. W ciągu kolejnych kilku lat doszło do porozumienia Marianny Kołaczkowskiej i Gliszczyńskiego odnośnie sprzedania dóbr Teodorowi z Iwanowic Koźmińskiemu za 106 tys. złp. Od tego momentu podobnie jak Wierzenica, majątek znajdował się w rękach Koźmińskich prawie do końca XVIII w. W 1791 r. jego dziedzicem był już Jan Klug, który sprzedał wszystko Stanisławowi Bnińskiemu za 150 tys. złp. W latach 40. XIX w. wieś wraz z Wierzenicą stała się własnością Cieszkowskich. Pod koniec XIX w. jej posesorem był syn Augusta i Heleny Cieszkowskich, Krzysztof, który zmarł w 1901 r. na paraliż. Folwark pod koniec XIX w. prawdopodobnie był już rozparcelowany, gdyż nie został wymieniony nawet w Słowniku Geograficznym... Chlebowskiego & s-ki. Nie znajdujemy go także w popularnych księgach adresowych Księstwa, ani później woj. poznańskiego. W 1885 r. we wsi było 16 domów z 156 mieszkańcami, w tym 150 katolików; 51 analfabetów. W tamtym czasie na płd. brzegu rzeki Główny wykopano szczątki mamuta, umieszczone później w zbiorach Tow. Przyj. Nauk. Poznańskiego. W 1916 r. we wsi zmarł Józef Bielawski, jednak trudno powiązać go z którymś z gospodarstw odnalezionych na mapach z pocz. XX w. Wieś nie występuje też w Księdze Adresowej Polski z 1930 r. Trudno obecnie stwierdzić, jaki park mieli na myśli autorzy książki "Parki i Ogrody Zabytkowe w Polsce" z 1991 r. Na chwilę obecną we wsi nie ma żadnego zgrupowania drzew o pow. 2,11 ha, mogącego być reliktami zespołu dworskiego w Kobylnicy. Odnaleziony dwór prawdopodobnie był siedzibą mieszkalną jednego z pierwszych XX-wiecznych gospodarzy w tej części wsi i nie ma związku z wcześniejszym ośrodkiem zarządu dóbr w Kobylnicy. Niestety analiza starych map nie wskazuje prawdopodobnej lokalizacji tego ośrodka. Jedyne gospodarstwo rolne w płd. części wsi znajdowało się poniżej dworca kolejowego, jednak na mapach nie jest opisane jako dwór, folwark czy dominium. W północnej części wieś stanowiła typową ulicówkę z niewielkimi gospodarstwami po obu stronach drogi. Tam też stał dom dziecka opisywany jako "Kinderheim". Opisywany tu budynek wraz z parkiem pojawia się na mapach począwszy od pocz. XX w. W tamtym też czasie pojawia się gospodarstwo leżące ok. 500 m. na wschód od opisywanego, jednak mapa z 1944 r. sugeruje jego przynależność do majątku w Gruszczynie (Heinrichswerder). W grę mogą wchodzić wschodnie rejony wsi, tzw. Katarzynka, jednak ustalenie tego wymaga oddzielnych badań. Poza tym cały teren wokół wymienionych gospodarstw stanowiły pola uprawne lub lasy.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Regesty)
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich...
Mapy: Mapster, Geoportal

Opis

Budynek piętrowy, wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu, nakryty czterospadowym dachem z facjatkami. Od strony wschodniej znajduje się główne wejście, osłonięte portykiem filarowo - kolumnowym dźwigającym balkon. Wejście poprzedzają zwężające się ku górze schody ujęte murkami. Od str. północnej dobudowana jest weranda z balkonem, w której znajduje się dodatkowe wejście.

Park

Pozostałości jednego ze 100-letnich parków rozciągają się wokół opisywanego budynku. Na skutek dynamicznego rozwoju współczesnego budownictwa, układ przestrzenny zespołu dworskiego w Kobylnicy jest niemożliwy do odtworzenia. Jeszcze przed 2. wojną św. park liczył ok. 1,1 ha, jednak obecnie większość tego terenu to nieużytki, bądź prywatne działki mieszkańców. Grupa starych drzew rośnie jedynie po zach. stronie budynku. W północnej cz. wsi, powyżej drogi nr. 5 występują większe grupy starodrzewu, jednak ich pow. nie przekracza 1 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011