Sowiniec

Stan obecny

Stan własności nieznany.
Wcześniej: Sowiniec Polo Club & Manor, własność p. Mariusza Świtalskiego.

Historia

Pałac z pocz. XIX w.
Sowiniec to wieś leżąca na lewym brzegu Warty, przy wschodniej granicy miasta Mosina; sąsiaduje z osiedlem Karolewo. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1241 r., kiedy to książęta wielkopolscy Przemysław i Bolesław nadali tę i inne wsie Przedpełce. W 1439 r. król Władysław III zastawił dobra mosińskie Piotrowi z Bnina. W ich skład wchodziły wówczas: Mosina, Pożegowo, Sowiniec, Krośno i Żabno, stanowiące również starostwo mosińskie. Król Kazimierz w 1450 r. nałożył na nie 700 florenów podatku. Starostwo to istniało do końca XVIII w.
W 2. poł. XV w. Sowiniec wraz z Trzebawiem należał do Trzebawskich, a następnie Konarzewskich. Córka Macieja Trzebawskiego - Katarzyna - ok. 1506 r. wyszła za Andrzeja z Grudny Grudzińskiego. Mieli oni syna Stefana, który w 1534 r. ożenił się z Barbarą Kościelecką. Stefan dość szybko opuścił ziemski padół, dobra pozostawiając siostrze Zofii, zamężnej za Andrzeja Kunowskiego. Zofia w 1548 r. była już wdową, zaś majątek postanowiła sprzedać Janowi Krotoskiemu, kasztelanowi rogozińskiemu, za kwotę 10 tys. złp. Jednak jakiś problem miała z tym córka Kunowskiego i Zofii - Konstancja, zamężna za Jana Łopateckiego, która w 1553 r. pozywała Krotoskiego. Prawie dwa lata trwało zanim kasztelan zrozumiał, że trzeba sięgnąć do szkatuły. Tak więc ostatecznie Łopatecka również scedowała swoje prawa na Krotoskiego. Mając zapis ewikcyjny w kieszeni, Krotoski stał się posiadaczem Trzebawia, Łodzi, obu wsi Wiry, Łęczycy, Sowińca, Górki, Sadowi oraz młynów Kątnik i Niwka. W 1557 r. sprzedał połowę tych dóbr Andrzejowi Białośliwskiemu.
Aż do pocz. XVIII w. Sowiniec wchodził w skład dóbr trzebawskich. Dopiero w 1743 r. występuje jako samodzielna miejscowość należąca do Anny Radomickiej, która w tymże roku sprzedała swoją część Łukaszowi Kwileckiemu, kasztelanowi lędzkiemu. Ten zmarł w 1747 r. zaś majątek odziedziczyła wdowa, Barbara z Lipskich oraz ich synowie: Franciszek, Jan, Adam i Antoni. W 1747 r. ciż spadkobiercy przekazali dobra Konstantemu Kwileckiemu - synowi kasztelana z 1-ej żony Eleonory Marszewskiej. W 1771 r. Konstanty K., chorąży kaliski, wschowski; starosta mosiński, ożeniony z Jadwigą z Ponińskich - sprzedał dobra Antoniemu Ponińskiemu h. Łodzia, staroście kopanickiemu, za kwotę 75 tys. złp. Poniński w 1773 r. puścił dobra w dzierżawę Ksaweremu Kęszyckiemu h. Nałęcz, natomiast starostwo dano Kęszyckiemu w tzw. posiadanie emfiteutyczne.
W 1779 r. z powodu braku spadkobierców, dobra w Sowińcu stały się "prawem kaduka" własnością skarbu państwa. Król Stanisław August Poniatowski wydał przywilej, na mocy którego - w uznaniu zasług starosty Kęszyckiego - nadawał mu te dobra na własność. Na pocz. XIX w. dobra odziedziczył Jakub Filip Kęszycki, ożeniony z Brygittą Bnińską h. Łodzia. W 1814 r. był on już kawalerem licznych orderów oraz wojewodą mosińskim. Zmarł mając 41 lat, dnia 3 stycznia 1820 r. Prawdopodobnie dla Chłapowskich wybudowany został opisywany pałac, którego budowniczym był Jakub Kubicki (1758-1833). Kolejnym posiadaczem S. był August Kamprad (?), ożeniony z Justyną Szubert, a następnie Jan Anzelm Chłapowski h. Dryja, ożeniony z Emilią Koczorowską, zmarły dnia 24 czerwca 1843 r. w Sowińcu. Po Janie Chł. odziedziczył syn Antoni, który zmarł bardzo młodo na apopleksję (w 1863 r.). Tak więc w kolejnych latach majątkiem zajmowała się wdowa Emilia. W 1866 r. dobra zostały wystawione na licytację, ale ostatecznie odziedziczyła je córka - Bogusława Bogumiła Helena Chłapowska (1839-1920).
W 1888 r. Sowiniec stanowił majętność w pow. śremskim. Było tu 9 domów ze 123 m-cami, w tym 117 katolików i 6 protestantów, zaś dobra miały 1234 ha obszaru, w tym 246 ha ziemi uprawnej, 42 ha łąk i 780 ha lasów. Dwa km dalej na płd. wschód powstały też Sowinieckie (Sowińskie) Holendry z 24 domami i 193 m-cami. Do wsi tej należało 375 ha gruntów. Wcześniej miejsce to nazywało się Holendrami "Czarnymi" albo "Starymi".
Bogumiła wyszła za Władysława Taczanowskiego i miała z nim sześcioro dzieci: Katarzynę Emilię (1859-1862), Emilię Angelikę (1860-1945), zam. za Mycielskiego, a nast. za Franciszka Henryka Unruga h. własnego (1861-1929); Zofię zam. za Józefa Mycielskiego; Marię Helenę (1864-1873); Edmunda Jana (1866-1944) oraz Elżbietę Józefę Florę (1878-1945), która w 1899 r. wyszła za Stanisława Kurnatowskiego z Pożarowa. W 1900 r. oficjalną właścicielką była Bogumiła Taczanowska, zaś w 1926 r. - Emilia Unrug. W 1926 r. dobra pod jej zarządem miały 1242 ha obszaru, w tym 176 ha ziemi uprawnej, 154 ha łąk i pastwisk, 861 ha lasów, 39 ha nieużytków i 12 ha wody. Do oszacowania podatku gruntowego wykazywano 1402 talary tzw. "czystego dochodu". Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. Pałac spłonął w latach 1967/68, a na jego miejscu wybudowano początkowo zwykły budynek, a po kupnie przez prywatnego właściciela - od podstaw - obecny obiekt, zwany "pałacem". Obecnie pałac wraz z parkiem jest zabezpieczony przez sąd na rzecz pokrycia zobowiązań właściciela - p. Mariusza Świtalskiego - wobec spółki Forteam Investments Limited. Stan sprawy, na dzień 4 stycznia 2022 r. jest nam nieznany.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Dwory polskie w wielkiem ks. poznańskiem, nakładem L. Durczykiewicza, Poznań, 1912 (fot. archiwalna);
Gazeta Mosińsko-Puszczykowska, art. "Pałac w Sowińcu o wartości 50 mln euro został zabezpieczony przez sąd" z dnia 29.X.2020;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
5956 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3767_Moschin_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac wybudowany był w płn.-wschodniej części parku, na rzucie prostokąta, piętrowy z mezzaninem, z trójkondygnacyjną, czworoboczną wieżą w płn.-zach. narożniku. Fasadę akcentował trójosiowy ryzalit, zwieńczony łagodnym trójkątnym frontonem. Wejście poprzedzone było arkadowym gankiem, do którego prowadziły zwężające się ku górze schody.
Współczesny budynek zwany pałacem wzniesiony jest na rzucie odwróconej litery "C", skrzydłami skierowany na SW; od tej też strony przed wejściem znajduje się duży, okrągły podjazd. Korpus główny parterowy, nakryty czterospadowym dachem, z wystawkami umieszczonymi centralnie w obu dłuższych połaciach i lukarnami. Od strony NE półokrągły ryzalit, przed którym znajduje się obszerny taras, poprzedzony schodami. W obiekcie o pow. 3 tys. m. kw. znajduje się 14 sypialni, 24 łazienki i kryty basen, a na zewnątrz także kort tenisowy i lądowisko dla helikopterów.

Park

Park dworski z XIX w. o pow. 7,3 ha, leżący w ok. 90% na dz. ewid. nr ...1/8. Przed 1945 r. część ozdobna parku zajmowała ok. 4,5 ha, natomiast w kier. zachodnim ciągnęły się sady owocowe. Łącznie park miał ok. 8,1 ha obszaru.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011