Kleszczewo

Stan obecny

Park - własność J.S.T.
Pozostałości folwarku - Hermespol sp. z o.o. Transport Międzynarodowy i Krajowy - inf. na podstawie mapy Geoportalu.
- Dane te mogą być nieaktualne. Na mapie Google widnieje tu ISO-QES Systemy Zarządzania

Historia

Dwór z XIX w.
Kleszczewo to wieś leżąca 13 km na płn.-zachód od Środy Wlkp i ok. 10 km na wschód od Poznania. Pierwsza wzmianka o wsi "Clessovo" pochodzi z 1218 r. Począwszy od czasów średniowiecza wieś stanowiła własność królewską, a ośrodkiem zarządu dóbr było sołectwo. W 1292 r. wieś była lokowana na prawie średzkim, prawdopodobnie wówczas utworzono tu także pierwszą parafię. Dobrami zarządzali tzw. tenutariusze, czyli dzierżawcy; ok. 1639 r. był to Władysław Głoskowski, następnie Żółtowscy i od ok. 1720 r. Korytowscy h. Mora. Tak więc ostatnim oficjalnym tenutariuszem dóbr królewskich Kleszczewo był Andrzej Korytowski h. Mora, ożeniony z Karoliną Rogalińską h. Łodzia. W Kleszczewie rodziły się ich liczne dzieci: Anna, Maciej Aleksander, Wojciech Ignacy, Józef Benedykt, Aleksander Dionizy, Mikołaj Władysław Andrzej, Leopold Feliks, Antoni Piotr, Gertruda Teresa oraz Anna Zofia Monika. Niestety kilkoro z tych dzieci umarło, już przed rokiem 1740. Najstarsza córka - Anna - wyszła za Bogusława Tomickiego. Siostra tegoż Bogusława - Apolonia, była żoną Tomasza Będkowskiego - tenutariusza Kleszczewa w 1750 r. Po Będkowskim dobra przeszły pod zarząd Adama Jana Wojciecha Skarbek-Malczewskiego h. Awdaniec (1742-1804), syna Mikołaja i Franciszki Kośmider-Gruszczyńskiej h. Poraj. Tenutę tę Malczewski otrzymał dożywotnio, tak więc w latach 1760-62 postanowił wybudować we wsi nowy kościół drewniany. W kosztach partycypował ówczesny dziekan kostrzyński - ks. Łukasz Lubaszowski. W 1770 r. Malczewski puścił Kleszczewo w zastawną posesję Wojciechowi Zbyszewskiemu. W zapiskach znajdujemy też ekonoma majątku w tym okresie - Jakuba Muszyńskiego. W latach 80. XVIII w. Malczewscy wybudowali w Kleszczewie pierwotny dwór.
Adam Malczewski był posłem, a także kasztelanem rogozińskim i starostą w Kleczewie. W 1778 r. ożenił się w Gnieźnie z wdową, Ludwiką Trzebicką h. Łabędź (1730-1792). Nie mieli dzieci, więc dobra odziedziczył (kupił?) krewny - Józef Malczewski (1746-1806), podkomorzy królewski, podstoli kaliski, etc..., ożeniony z Nepomuceną Modlibowską h. Dryja. Pod koniec XVIII w. we dworze mieszkała też Tekla Trzebicka, zapewne siostra dziedziczki.
Na pocz. XIX w. wieś przeszła w ręce niemieckie, a jej właścicielem został Oscar Kny (?). Ekonomami w tym czasie było małżeństwo Franciszka Świderskiego i Anny z Katerlów, którym w 1804 r. urodziła się córka Franciszka. Posesorem dóbr aż do swojej śmierci był Józef Malczewski. W latach 30. posesorami K. została rodzina Antoniego i Joanny (z domu de Au) Koczorowskich. Tu należy się słowo wyjaśnienia; Au - to rodzina poznańskich kupców. Joanna była córką Karola Mateusza Au i Katarzyny z Bogolskich; zmarła mając 21 lat, przy połogu dziecka imieniem Teofil. Rok wcześniej urodziła się jej córka Antonina. Koczorowscy zarządzali majątkiem do poł. XIX w.
W 1885 r. na Kleszczewo składała się wieś, kolonia i dominium. We wsi znajdowały się 42 domy z 358 m-cami, w tym 349 katolików i 9 ewangelików; 105 analfabetów. Kolonia liczyła 5 domów z 27 m-cami oraz miała własny folwark o rozległości 403 mórg. Na terenie domeny liczącej 990 mórg znajdowało się 5 domów z 96 m-cami, w tym 85 katolików, 9 ewangelików i 2 żydów; 34 analfabetów. Już w XIX w. odkryto pod wsią trzy cmentarzyska, z brukowanymi uliczkami prowadzącymi promieniście do środka każdego z nich. Ponadto w 1906 r. na terenie wsi odkryto skarb monet: arabskich, niemieckich i czeskich z XI w.
W 1886 r. właścicielem K. został Ernst Jentsch. Za czasów jego rządów, z dóbr wydzielono folwark o nazwie Lipowice. W 1891 r. majątek nabył Karol Hildebrandt, który rozwinął hodowlę roślin, a także przekomponował park dworski. W 1926 r. majątek należał do spadkobierców Karola H i liczył 489 ha, w tym 476 ha ziemi uprawnej, 10 ha łąk i pastwisk oraz 3 ha nieużytków. Gospodarstwo specjalizowało się w uprawie zbóż, grochu oraz ziemniaków. Do wyliczenia podatku gruntowego podawano 2570 talarów tzw. "czystego dochodu".
W 1930 r. wieś liczyła 560 m-ców. Było tu Kółko Rolnicze, 2 kuźnie: J. Bączkiewicza i P. Machajewskiego, 2 karczmy: F. Dolatowskiego i W. Krakowskiego, sklep S. Hoffmanna, ponadto cieśla, krawiec, szewc, kołodziej i firma sprzedająca nasiona "Kleszczele". W okresie 1939-45 wieś nosiła nazwę Wilhelmshorst. Dwór Hildebrandów uległ zniszczeniu w czasie 2. wojny światowej, a jego pozostałości zostały rozebrane w 1969 r.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Oficjalny portal Urzędu Gminy Kleszczewo: http://kleszczewo.pl/kleszczewo-solectwa
Geoportal;
Mapster:
11813486 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3669_Kostschin_IX.1944_APP_Sygn._M.top.25-1067.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosił się pośrodku parku, nieco na płn. od podwórza gospodarczego i fasadą skierowany był na południe. Na osi znajdował się duży, okrągły podjazd.

Park

Park krajobrazowy z przeł. XIX i XX w. o pow. 4,372 ha, przed 1945 r. rozciągający się nieco dalej na południe. Cały park zajmował wówczas współczesną działkę ewid. nr ...15/59 (ok. 75% pow.) oraz działki: 15/68, 15/67 i 15/44; łącznie ok. 5,65 ha.
W części płn. zachowały się trzy stawy. Ponadto w parku znajdują się pozostałości alei wiązowej oraz pomnik przyrody - topola biała o obw. w pierśnicy 430 cm.

Inne

Zabudowania folwarczne
Wieża wodociągowa, pocz. XX w.
Oberża, pocz. XX w.
Kościół, drewniany, 1762 r., par. p.w. Wszystkich Świętych

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011