Dopiewo

Stan obecny

Stan własności nieznany. Teren pod zarządem JST albo prywatny.

Historia

Dwór z XIX w.
Dopiewo to wieś położona 21 km na zach. od centrum Poznania (ok. 13 km od zachodnich granic miasta). Znana już w XIV w. pod różnymi nazwami, głównie pod postacią "Dupiewo". Pierwsza wzmianka w której występuje "Dupewo", pochodzi z 1391 r. Miejscowy kościół wybudowany został prawdopodobnie w 1366 r.; był on (później) siedzibą parafii świętego Mikołaja, Pierwsi właściciele nazwali się Dupiewskimi i pieczętowali herbem Poturgi. Wręcz regułą jest, że swoje nazwisko szlachta przyjmowała od nazwy wsi, a nie odwrotnie. W 1397 r. znajdujemy tu Jaśka Dupiewskiego i jego liczną rodzinę, którzy byli także posiadaczami pobliskiego Dupiewca. W latach 30. występuje on w zapiskach wraz z braćmi: Piotrem i Dobrogostem. Ponadto w okresie 1412-33 występuje Mościc z D. i Stęszewa - kasztelan poznański.
Na strukturę własności ziemskiej w miejscowościach będących parafią, oprócz folwarku składało się także sołectwo. Sołtysem na pocz. XV w. był w D. niejaki Wszegniew, znany z licznych sporów, w tym z Bieniakiem z Dzięciołowa i Sadów, w 1404 r. Dziesięciny i meszne z obu wsi składano plebanowi w D. Około 1440 r. Dupiewscy zapewne sprzedali wieś - właścicielom Szamotuł - Szamotulskim, zaś ci ok. 1480 r. możnemu rodowi Górków h. Łodzia. Na pocz. XV w. był to Uriel - biskup poznański, później m.in. Łukasz, biskup kujawski. W 1510 r. wieś miała 21 łanów osiadłych, 1 ł. opuszczony, 5 zagrodników, 5 karczm, młyn oraz wiatrak. Z kolei pobór w 1563 r. płacono od 14,5 łanu, połowy łanu pustego, 2 karczm, rybaka, komornika, 3 rzemieślników i wyszynku gorzałki. 17 lat później regesty poborowe podają dodatkowo: krawca, 3 karczmarzy z których każdy "miał trochę roli", 2 kowali, pastucha i 20 owiec. Płatnikiem poboru był w tych latach Piotr Czarnkowski h. Nałęcz.
Zapewne to Czarnkowscy wybudowali w 1584 r. (przy kościele) szkołę i szpital dla ubogich. Księgi parafialne zaczęto prowadzić w 1623 r., z nich też dowiadujemy się o istnieniu dworu we wsi. Pierwsza zapiska z tychże ksiąg mówi o ślubie Anny z dworu w D., z niejakim Wawrzyńcem Brzozowskim. W okresie 1677-1717 ksiąg nie prowadzono, zapewne ze względu na znane nam z historii czasy pożogi wojennej, będącej skutkami słabości Rzeczpospolitej po szwedzkim "potopie", przemarszów wojsk, pożarów i zarazy.
Na pocz. XVIII w. dobra przejęli Ujejscy, a nast. Radomiccy h. Leszczyc. W poł. XVIII w. majątek należał do Augustyna Działyńskiego h. Ogończyk, wojewody kaliskiego, następnie do Władysława Szołdrskiego h. Łodzia, ożenionego z Franciszką Radomicką h. Leszczyc. W 1798 r. kościół we wsi - wcześniej parafialny - przyłączono do parafii w Konarzewie. Podlegała ona wówczas pod dekanat bukowski.
Pod koniec XIX w. wieś należała do hrabiego Dzieduszyckiego h. Sas. Stanowiła wówczas domenę w pow. poznańskim, ok. 1885 r. - o powierzchni 1293 mórg. Na terenie domeny było tu wówczas 6 domów ze 123 m-cami, w tym 2 ewangelików; 34 analfabetów. Część wiejska posiadała 42 domy z 369 m-cami, w tym 352 katolików, 13 ewangelików i 4 żydów; 91 analfabetów. W późniejszym okresie wieś przeszła w ręce Czartoryskich z Konarzewa. Należał do nich także Dopiewiec z folwarkiem Palędzie. W 1926 r. właścicielem był Ignacy Jacek Czartoryski, zaś dzierżawcą - Ignacy Glaubisz. Dopiewo z folwarkiem Podłoziny liczyło 400 ha, w tym 370 ha ziemi uprawnej, 10 ha łąk i pastwisk oraz 20 ha nieużytków. Do urzędu skarbowego wykazywano czysty dochód gruntowy w wys. 2346 talarów. (Z 687-hektarowego Dopiewca - 3260 talarów). Folwarki specjalizowały się głównie w uprawie zbóż. Po 2. wojnie światowej folwarki Czartoryskich przejął Skarb Państwa Polskiego. Dwór w okresie powojennym został prawdopodobnie rozebrany.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Metrykalia) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
5924 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3666_Dombrowka_1940.jpg
11780467 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3666_Dombrowka_IX.1944_UW.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony był pośrodku parku i fasadą zwrócony w kier. płd.-wschodnim. Zespół dworski zajmował duży prostokąt dochodzący (od str. płd.) do drogi / linii kolejowej, o pow. ok. 6 ha. Układ przestrzenny zespołu jest całkowicie przekształcony. Do dzisiaj zachowały się niektóre z jego zabudowań.
Nie znamy przeznaczenia budynku ze zdjęć, który znajdował się nieco dalej na północ od zespołu dworskiego. Tak jak napisał autor zdjęć (K.B.), mogła to być rezydencja miejscowych bogatych żydów, którzy zasadniczo uprawą ziemi się nie zajmowali.

Park

Park dworski z 2. poł. XIX w. o pow. 0,84 ha. Informacja pochodzi z książki "Parki i Ogrody Zabytkowe w Polsce - Stan 1991 rok", natomiast pomiar na podst. mapy Geoportalu jest podobny, gdyż i tak nie sposób ocenić współczesnych granic "parku", który wcześniej był ponad dwukrotnie większy.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011