Gorzewo

Stan obecny

Czworak- budynek komunalny- własność Gminy Mieścisko.
Czworak- budynek komunalny- własność Gminy Mieścisko.
Stajnia- własność Gminy Mieścisko.
Brama przy nieistniejącej stodole- własność Gminy Mieścisko.
Park krajobrazowy- własność Gminy Mieścisko i Skarb Państwa.

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1391 r. W 1424 r. pisał się stąd Janusz, ożeniony z Katarzyną. 2 lata później ich syn Jakub wraz ze swoimi siostrami procesowali się z Łazarzem, żydem z Poznania. Pod koniec XV w. wieś należała do Janowskich z pobliskiego Janowca, ci zaś wyderkowali dobra Tomaszowi Wybranowskiemu i Bartoszowi Miedźwieckiemu. Na pocz. XVI w. wśród właścicieli części wsi oraz młynów wymieniani są także Raczkowscy i Podolscy. W 1530 r. na Wełnie były dwa młyny wodne. Wraz z Gorzewem należały one do Jana Kozielskiego. Ten wyderkował dobra m.in. wikariuszom kapituły poznańskiej. Miał czterech synów którzy odziedziczyli Gorzewo, Kozielsko i Puzdrowiec: Krzysztofa, Macieja, Andrzeja i Wojciecha. W 1541 r. Krzysztof zapisywał na połowie wsi 250 zł. posagu i t. wiana żonie Dorocie Kierskiej. Z kolei Wojciech w 1554 r. zapisywał swojej żonie - Zofii Modrzewskiej, 300 zł. posagu i t. wiana. Dwaj pozostali bracia niebawem również się ożenili, Andrzej z Anną Kowalską, a Maciej z Dorotą Zirniczską (zapewne Żernicką). W poł. XVI w. część wsi w drodze wiana przeszła na Kluczewskich. Na pocz. XVII w. w skład dóbr wchodziły: Puzdrowiec, Gorzewo i pustki Mirkowice oraz młyny na Wełnie. W 1601 r. wdowa po Kluczewskim - Anna Modrzewska wraz z Adamem Młotkowskim wyderkowali łan ziemi w Gorzewie, za 100 złp., Łukaszowi Wybranowskiemu.
Dziedzicem w tym czasie był ksiądz Stanisław Kluczewski, kanonik poznański, po którym dziedziczyła Katarzyna Kluczewska, córka Wojciecha. Do poł. XVII w. dobra pozostawały w dzierżawie Wybranowskich.
W 1644 r. Andrzej, Piotr, Aleksander i Mikołaj Wybranowscy sprzedali swoją część kuzynowi - ks. Piotrowi Wybranowskiemu, kanonikowi wiślickiemu. W tym samym roku swoją część sprzedała mu Katarzyna Kluczewska. Warto wspomnieć, że Piotr Wybranowski był też sekretarzem królewskim przy królu Janie Kazimierzu. Rok później dał część wsi Wojciechowi Kotarskiemu, synowi Macieja. W rękach rodziny Kotarskich dobra znajdowały się do 1717 r., kiedy to kolejny Wojciech Kotarski sprzedał Gorzewo Janowi Gliszczyńskiemu, za kwotę 28 tys. złp. Po Gliszczyńskich wieś dzierżyli Skoroszewscy, zaś posesorami byli m.in.Tuchołkowie. W 2. poł. XVIII w. dziedzicem był Józef Skoroszewski, nastepnie Mikołaj, porucznik wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego. Na przeł. stuleci dobra (już pod pruskim zaborem) przeszły w ręce Garczyńskich. W 1818 r. zmarł stary dziedzic wsi, Józef Garczyński (ur. 1750). Od ok. połowy XIX w. właścicielem był Stanisław Kierski h. Jastrzębiec, ożeniony z Kunegundą Dorotą Daleszyńską. Mieli pięcioro dzieci: Hipolita, Felicję, Józefa, Wojciecha i Ludwikę 1828-1873). W drodze wiana wieś odziedziczył Feliks Święcicki h. Jastrzębiec (1840-1975), syn Wiktora i Rozalii Janiszewskiej, który ożenił się z Ludwiką. Mieli oni troje dzieci: Marię Walerię (1864-1921), Zygmunta Hipolita (ur. 1868) oraz Władysława, ożenionego z Emilią Kamieńską h. Sulima. Siostra Feliksa - Helena - wyszła za Hipolita Kierskiego. Stara dziedziczka Kunegunda zmarła w 1870 r., zaś jej córka 3 lata później, na raka. W 1885 r. na Gorzewo składała się wieś z 3 domami i 33 m-cami oraz dominium o areale 2039 mórg. Na terenie domeny znajdowało się 8 domów ze 159 m-cami, w tym 154 katolików i 5 ewangelików; 90 analfabetów. Majątek był w wysokiej kulturze rolnej i posiadał miano dóbr rycerskich - Rittergut. Przed 1890 r. 2200-morgowe dobra przeszły w ręce banku, od którego w tymże roku kupił je Kazimierz Jeżewski z Młodzikowa. Jednak wkrótce i tak wieś wykupiła Komisja Kolonizacyjna, która w 1912 r. częściowo rozparcelowała grunta, osadzając tu kolonistów z Westfalii. Folwarkowi pozostawiono 313 ha, zaś jego właścicielem został Niemiec nazwiskiem Rachud. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. dobra kupił Wincenty Michalski. Jednym z większych gospodarzy w tym czasie był też Ernest Bloch, który posiadał 65 ha. W 1930 r. wieś liczyła 239 m-ców; był tu także wiatrak J. Kowalewskiego. Po wybuchu 2. wojny światowej folwarkiem zarządzali Niemcy. Ponoć jego posiadaczem był niemiecki baron von Blum. Po wojnie dobra przejął Skarb Państwa Polskiego. W latach 50. XX w. istniała tu spółdzielnia rolna, następnie Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo w latach 90. XX w. Dwór nie przetrwał do czasów obecnych. Na przestrzeni lat powojennych wyburzono prawie całkowicie zabudowania folwarku. W ich pobliżu zachował się jedynie jeden z budynków kolonii mieszkalnej.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Opracowanie "Gorzewo", autor nieznany:
www.miescisko.nowoczesnagmina.pl/?p=document&action=save&id=991...
Geoportal, Mapster:
http://www.amzpbig.com/maps/3270_Janowitz_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór w Gorzewie wznosił się pośrodku zespołu dworskiego, stanowiąc wraz z parkiem część rezydencjonalną, na północ od podwórza gospodarczego. W kierunku zachodnim usytuowano domy dla pracowników folwarcznych. Dwór wzniesiony był na planie prostokąta, w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na południe. Na osi wejścia od południa znajdował się półokrągły podjazd. Obecnie układ przestrzenny zespołu jest całkowicie nieczytelny. Jego relikty znajdują się w północnej części wsi, niedaleko przepływającej rzeki Wełny, przy granicy z dawną osadą Tumidaj. Na mapce obok zaznaczona jest dokładna lokalizacja nieistniejącego dworu.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. ok. 2,5 ha. Wewnątrz podanej powierzchni znajduje się wykarczowany plac (0,7 ha). Dawny park w Gorzewie zajmował głównie dz. ew. nr 302804_2.0017.4/4 o pow. 4,5295 ha. Obecnie teren ten stanowią głównie nieużytki, zarośnięte częściowo przez krzaki i samosiewy drzew liściastych. Ocalały starodrzew koncentruje się w płd.-wschodniej cz parku. (Geoportal, 17.02.2017 r.)

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011