Śnieciska

Stan obecny

Szkoła podstawowa.
63-021 Śnieciska, ul. Parkowa 3

Historia

Dwór z XIX w.
Śnieciska to wieś leżąca 5 km na północ od Zaniemyśla. W dokumentach zapisana pod nazwami: Smecise, Smeczyacza, Smiecziska i Śmieciska. Pierwsza wzmianka pochodzi z 24 kwietnia 1257 r., kiedy to akt księcia Bolesława (Pobożnego) powoływał się na przywileje mieszkańców Śniecisk. Z kolei dokument królewski z 1357 r. wymieniał tę wieś już pośród posiadłości kapituły gnieźnieńskiej. Kościół p.w. świętego Marcina istniał we wsi już na pocz. XV w., a w 1423 r. dla prebendy "Śnieciska" płacono 1 grzywnę czynszu wieczystego z Brzostowni. W latach 1449-50 pleban ze Ś. - Kasper - toczył spór z Sędziwojem Sobockim, o dziesięcinę pieniężną z 7 łanów kmiecych we wsi Winna. Oficjał z Poznania wybrany jako sędzia polubowny pogodził strony. Kościół w Sobocie dostał po 10 groszy monety obiegowej z łanu, zaś kościół w Śnieciskach dziesięcinę z pozostałych łanów, zarówno kmiecych jak i folwarcznych.
Kolejna wzmianka o Ś. pojawia się w 1508 r. gdy ze wsi tej pochodził świadek Maciej Sadzan. Brał on udział w sprawie Jadwigi Mchowskiej (z Mchów) przeciwko Zygmuntowi Brzestowi, plebanowi w Czerwonym Kościele. Oczywiście chodziło o pieniądze, czyli czynsz od kmieci z M. Z kolei w samych Śnieciskach w 1510 r. dziesięciny (wiardunki) dla prebendy pochodziły z parafii w Książu. W 1521 r. znajdujemy Michała ze Śn., plebana w Błożejewie i prepozyta w Bninie, któremu bracia Bieganowscy zapisali na Sikorzynie 5 grzywien czynszu rocznie od kwoty głównej 60 grzywien na wyderkaf. W 1534 r. w.w. Andrzej Bieganowski i jego żona Jadwiga zapisali plebanowi w Śn. - Pawłowi - 7 wiardunków czynszu (od sumy głównej 40 grzywien) w intencji "śpiewania wigilii i mszy za zmarłych w każde Suche Dni, za fundatorów i za zm. Michała ze Śniecisk prepozyta w Bninie, a także 2 wiardunki rektorowi szkoły za śpiew Salve Regina, w niedziele i święta za dusze fundatorów" (sł. Hist.-Geogr. PAN).
W 1578 r. dzierżawcą wsi był Stanisław Gunicki. Było tu wówczas 8 śladów osiadłych, 2 zagrodników i 6 komorników. W 1618 r. dzierżawcą był Grabowski, kanonik gnieźnieński. W 1628 r. przy kościele założono szkołę (wcześniej o szkole mówi też wzmianka w 1534), zaś jeszcze kolejna powstała w roku 1727. Dzierżawcą wsi w 1629 r. był Łukasz Cielęcki. W 1667 r. rozpoczęto spisywanie ksiąg kościelnych. Dziesięć lat później ksiądz Franciszek Brzeziński wybudował ze składek wiernych nowy kościół drewniany. Wezwanie nowej świątyni zmieniono na "świętego Józefa". W 1678 r. przy kościele założono także Bractwo świętego Józefa.
W kolejnych latach przez księgi przewijają się nazwiska licznych dzierżawców i tenutariuszy, m. innymi Zofii Elzanowskiej, wdowy po Jakubie Lubomęckim w poł. XVIII w., Filipa Raczyńskiego w 1795 r., następnie Nepomucena Nieżychowskiego i jego syna Jana Nepomucena, który w 1798 r. zaślubił Franciszkę Kościelską.
Po sekularyzacji dóbr kapitulnych rząd pruski sprzedał wieś w ręce prywatne. Ostatnimi polskimi nazwiskami na pocz. XIX w. są Zielińscy posesorzy, ekonom Stanisław Chludziński z żoną Justyną Dydyńską (1813), Weronika Koszutska posesorka (1818) oraz posesorzy w latach 1826-29 - protestant Andrzej Brownsword z żoną Anną Albertyną Franciszką de Schadyki (?).
W 1888 r. Śnieciska stanowiły wieś kościelną i folwark w pow. i dekanacie średzkim. Graniczyły z Pigłowicami, Polwicą, Jeziorami Wielkimi, Prusinowem, Winną i Płaczkami. W skład parafii wchodziły: Bożydar, Dobroczyn, Jaszkowo, Lorenka, Płaczki, Polwica, Śmieciska i Winna. We wsi było 15 domów, 134 mieszkańców katolików i 239 ha obszaru, w tym 198 ha roli i 5 ha łąk. W części dworskiej było 12 dymów z 212 m-cami, w tym 168 katolików i 44 ewangelików, zaś obszar majątku wynosił 404 ha, w tym 357 ha ziemi uprawnej, 14 ha łąk i 0,5 ha lasu. Gospodarstwo posiadało własną gorzelnię i młyn parowy. Specjalizowało się w hodowli bydła holenderskiego i owiec. Pod koniec XIX w. Niemcy utworzyli tu domenę królewską i przezwali ją Schneeschütz. W 1913 r. dobra (mit vorwerk Brostek) obejmowały 558 ha, w tym 505 ha ziemi uprawnej, 25 ha łąk i 16 ha pastwisk, 11 ha nieużytków i 1 ha wody. Na inwentarz żywy składało się 50 koni, 327 sztuk bydła i 175 szt. trzody chlewnej. Majątek posiadał młyn i gorzelnię parową. Co oczywiste, dobra królewskie należały do rządu Prus, zaś zarządcą był Hugo Sarrazin. W części wiejskiej "Sneciska" istniał także folwark kościelny, w którym Niemcy odnotowali czysty dochód gruntowy w wys. 774 marki. Nie podano areału ani inwentarza tego gospodarstwa.
Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. dobra przejął skarb państwa. W 1926 r. pod zarządem dzierżawcy Władysława Poplińskiego obejmowały 561,5 ha (wraz z folwarkiem Brzostek), w tym 497,67 ha ziemi uprawnej, 44,49 ha łąk i pastwisk, 0,5 ha lasu i 18,84 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 3083 talary.
W 1930 r. wieś miała 385 mieszkańców. Było tu także Kółko Rolnicze, Zakłady Ogrodnicze M. Głowackiego, sklep spożywczy A. Józefiaka i kołodziej E. Szczudlarski. W latach 1939-45 przemianowano wieś na Schneeschütz. Po wojnie dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811881 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3869_(2134)_Sulecin_1911_APP_Sygn._M.top.25-92-1.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty naczółkowym dachem, fasadą skierowany na południe, z obszernymi wystawkami w obu dłuższych elewacjach. Po remontach i przebudowach nie posiada cech stylowych. Dawniej na osi wejścia znajdował się duży okrągły podjazd z klombem pośrodku; obecnie w tym miejscu jest boisko.
Układ przestrzenny zespołu jest w znacznym stopniu zniekształcony.

Park

Park z k. XVIII / XIX w. o pow. 1,913 ha, w granicach dz. ewid. nr ...165/1. Przed 1945 r. park miał 2,47 ha powierzchni, przy czym jego północną część stanowiły sady owocowe.

Inne

Zabudowania gospodarcze, w tym spichlerz z k. XIX w. i gorzelnia wzniesiona w stylu zbliżonym do neogotyku angielskiego. Co ciekawe, ten niezwykły architektonicznie budynek nie został wpisany do rejestru zabytków. Ponadto we wsi zespół kościoła par. p.w. świętego Marcina: kościół z 1767 r. oraz dzwonnica z k. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011