Zakrzewo

Stan obecny

Własność J.S.T.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1399 r., kiedy to jej właścicielem był Stanisław de Sagrzewo, wywodzący się ze szlachty włoszynowskiej. W połowie XV w. wieś należała w części do dziedziców Wieńca - Jakuba z żoną Anną. W 1449 r. ta Anna sprzedała swoją część bratu Maciejowi, dziedzicowi w Popowie, za kwotę 200 grzywien. Mieli oni synów niedzielnych: Macieja, Spytka i Dobiesława, z których ten trzeci był dziedzicem Zakrzewa do k. XV w. W 1523 r. dziesięcinę snopową z Z. pobierał proboszcz z Mieściska. Kmiecie i karczmarz płacili po groszu mesznego (czy też kolędy) od dymu. W 1556 r. Zakrzewo zajmowało 2 i ? śladu osiadłego i posiadało 4 zagrody. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat folwark należał do Zakrzewskich - właścicieli Żabiczyna i pozostawał w dzierżawie. W późniejszym okresie Zakrzewo wraz z Żabiczynem należało do właścicieli Redgoszczy. Do bardziej znanych posiadaczy tego klucza dóbr należał Wojciech Milewski ożeniony z Marianną Wygrozowską. Ta w 1664 r. sprzedała Redgoszcz za 5 tys. złp. Ludwikowi Dąmbskiemu h. Godziemba, kasztelanowi konarsko-kujawskiemu. Dąmbski ożeniony był z Anną z Zakrzewa, która po jego śmierci jeszcze przez wiele lat wydzierżawiała wieś, m.in. Milewskim. Nazwiska dalszych posesorów wymieniają księgi parafialne z Mieściska, z okresu XVIII w., m.in.: Mężyński, Krzywosędzki, Ludwik i Wiktoria Gorczyczewscy. Właścicielami dóbr byli wówczas Łąccy h. Korzbok. Na pocz. XIX w. posesorką była Henryetta Retz, a następnie Bogumił Krzyżanowski, ożeniony z Teresą Tomicką. W 1811 r. krawiec ze Zbąszynia, 22-letni Antoni Szułdrzyński, zaślubił w Zakrzewie córkę kmiecia, Marcjannę Napieralankę. W 1. poł. XIX w. posesorem majątku był Józef Moliński ożeniony z Sabiną Swiniarską. W 1885 r. Zakrzewo jako folwark ciągle wchodziło w skład dóbr pobliskiego Redgoszcza i miało 10 dymów ze 141 m-cami. We wsi zachowały się starodawne nazwy: Tumidaj, Mokitki, Studzienka, a także pola: Przystań, Wysoka Góra i Duży Ostrów. Dwór wybudowany został pod koniec XIX w. Do 2. wojny światowej mieszkali w nim kolejni zarządcy dóbr z rodzinami. Właścicielem pod koniec XIX w. był Roman Teodor Stanisław Janta-Połczyński h. Bończa (1849-1916), syn Stanisława (1815-1909), znany polityk, działacz społeczny, a także kompozytor. Dnia 8 lipca 1879 r. u świętego Jana w Toruniu zaślubił on Annę Wałdowską h. Topór z Michorowa w ziemi malborskiej. W 1891 r. urodził im się syn Roman (zm. w 1984 r.) - kolejny dziedzic Żabiczyna i przyległości. 5 maja 1932 r. w Gościeszynie Roman zaślubił Marię Kurnatowską h. Łodzia, z którą miał synów: Józefa i Jana Bogdana. Roman (ojciec) miał brata Władysława ożenionego z Różą Biberstein-Paruszewską h. Rogala. Piszemy o tym ponieważ to właśnie ich syn - Tadeusz (1889-1939), był dziedzicem Zakrzewa w okresie międzywojennym. W 1926 r. majątek pod jego zarządem liczył 539 ha i dostarczał 1078 talarów czystego dochodu gruntowego. Posiadał własną torfiarnię i gorzelnię. Na ogólny areał składało się 330 ha ziem uprawnych, 74,8 ha łąk i pastwisk, 120 ha lasów, 8 ha nieużytków i 6,2 ha wód. Tadeusz w 1922 r. w Warszawie zaślubił Irenę Piwnicką h. Lubicz (1902-1976). Prawdopodobnie nie mieli potomstwa. Po wojnie ich majątek zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Gminny program opieki nad zabytkami Gminy Mieścisko na lata 2008-2011.
http://www.miescisko.bip.net.pl/?p=document&action=show&id=2022&bar_id=2506
Geoportal, Mapster :
http://www.amzpbig.com/maps/3270_Janowitz_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosi się pośrodku parku; składa się z dwóch części z których zachodnia, kwadratowa przesunięta jest na północ względem wschodniej - parterowej (zapewne starszej), nakrytej dachem dwuspadowym. Tu w fasadzie skierowanej na południe znajduje się wejście główne. Pośrodku podwórza, na osi parterowej cz. dworu wznosi się piętrowa oficyna.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego jest zachowany. Jedynie na płd. od podwórza gospodarczego dobudowano nowe obiekty rolne.

Park

Pozostałości parku z 2. poł. XIX w. o pow. 1,974 ha, na dz. ew. (rolnej) nr ...4/9 (Geoportal, 27.01.2017 r.). Park zachowany w dawnych granicach, o nieczytelnej kompozycji przestrzennej. Obecnie na w.w. obszarze sporo fragmentów starodrzewu zostało wykarczowanych i stanowi dużą polanę. We wschodniej cz. parku znajduje się sporej wielkości staw (0,2 ha).

Inne

Oficyna, k. XIX w.
Stajnia i obora, mur., 4. ćw. XIX w.
Świniarnia i kurnik, mur., 4. ćw. XIX w.
Gorzelnia, mur., 4. ćw. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011