Czarnowo

Stan obecny

Mieszkania.

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi zapisanej jako Carnowo pochodzi z 1222 r. Rok później Książę Konrad Mazowiecki darował wieś biskupowi pruskiemu Christianowi. W 1285 r. wieś była własnością Arnolda z Wałdowa, a następnie Krzyżaków z zamku w Bierzgłowie. W połowie XV w. były to już dobra królewskie a w 1457 r. król Kazimierz IV darował je mieszkańcom Torunia. W ich rękach wieś znajdowała się co najmniej do poł. XIX w. Istnieje podanie, że w 1498 r. toruński radca Hans Hytmant znajdował się w niebezpieczeństwie płynąc Wisłą. Ślubował wtedy, że jeżeli Bóg go uratuje, to ufunduje nowy kościół w Czarnowie. I tak też się stało w 1498 r. Jeszcze pod koniec XVI w. w Czarnowie istniał młyn, który później z powodu braku dostatecznej różnicy poziomu wód został rozebrany. W 1600 r. do wsi przyłączono dobra Smogórsk. W 1718 r. był tam folwark zarządzany przez majora Buttnera. W XIX w. obok wsi znajdowały się szańce wojenne zlokalizowane przy Wiśle, otoczone rowami zasilanymi wodami rzeki. W 1806 r. korzystały z nich wojska Napoleona, zaś w 1814 r. wojska rosyjskie. Niedaleko znajdowała się także przeprawa promowa. W 1885 r. wieś liczyła 4662 morgi gruntów. Miała 50 domów i 515 m-ców, w tym 463 ewangelików. Dwór wybudowany został dla ówczesnych niemieckich właścicieli. Na pocz. XX w. sołtysem wsi był niejaki Bruschke. Majątek był już wówczas w rękach rodziny Rübner. W 1929 r. pod zarządem Otto Rübnera dobra liczyły 124 ha i przynosiły 2366 marek czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 83 ha ziem uprawnych, 40 ha łąk i pastwisk oraz 1 ha nieużytków. Oprócz Rübnera duże gospodarstwa we wsi posiadali: Gmina Kościelna z dzierżawcą Żurkiem (77 ha i 1998 marek dochodu), Jerzy Neubauer (78 ha z 1263 mk dochodu) i Juliusz Nichterlein (71 ha z 1894 mk dochodu). Po 2. wojnie światowej dobra Rübnerów zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Lapidaria - zapomniane cmentarze Pomorza i Kujaw;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Książka Adresowa Gosp. Rolnych pow. 50 ha Woj. Pomorskiego, 1929;
Geoportal.

Opis

Dwór parterowy, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, nakryty dwuspadowym dachem z facjatkami w obu elewacjach, stojący przy drodze S-10 do Torunia.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. 0,25 ha.

Inne

Kościół gotycki, pocz. XIV w. / przebudowany w 1489 r., p.w. św. Marcina
Cmentarz ewangelicki z 2. poł. XIX w.
Stara szkoła ewangelicka

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011