Rzeczyca

Stan obecny

Własność J.S.T.

Historia

Dwór z XIX w.
Rzeczyca znana jest ze słynnej bitwy z 1102 r. stoczonej tu przez Władysława Hermana z jego zbuntowanym synem pobocznym Zbigniewem (z matki Przecławy z którą Herman zawarł ślub prawdopodobnie wg obrządku słowiańskiego), dowodzącym Pomorzanami i Wrocławianami. Bitwa i tak nic nie zmieniła w ówczesnej sytuacji politycznej i Polska nadal pozostawała podzielona między dwóch synów monarchy: Zbigniewa i Bolesława zwanego ?Krzywoustym?. Dzielnica Zbigniewa obejmowała całą północną część państwa razem z odziedziczonym po ojcu Mazowszem. Herman zmarł jeszcze w 1102 r. i pochowany został w płockiej katedrze. W późniejszych wiekach wieś była gniazdem rodowym Rola-Rzeczyckich mieszkających tu od końca XIII w. do połowy XVI w. W 2. połowie XVI w. we wsi były dwa działy: Kołudzkiego i Żupińskiego. Pod koniec XVI w. należała ona do Anny Bieganowskiej, wdowy po 1-o v. Benedykcie Piotrowskim po której dziedziczyli jej bratankowie: Sędziwój i Wojciech a następnie Świętosław Bieganowski. Dalej właścicielem wsi był ksiądz Szymon Kołudzki piastujący wiele funkcji kościelnych, sekretarz królewski, który w 1642 r. sprzedał ją wraz z innymi dobrami swojemu bratu Stanisławowi za 25 tys. złp. W rękach Kołudzkich Rzeczyca znajdowała się zapewne przez ponad 100 lat. W 1777 r. Grzegorz Józef Kołudzki herbu Pomian - starosta grabowski, zamienił wieś z Antonim Karskim, podstolim bydgoskim za Skalmierowice w pow. inowrocławskim i dopłatę w wysokości 20 tys. złp. Pod koniec XVIII w. właścicielem Rzeczycy został Florian Moszczeński (1783-1851) ożeniony z Adaminą Bielską. Ze związku tego pochodziła córka Adamina Malwina która wyszła za Apolinarego Mieczkowskiego herbu Zagłoba i syn Alfons, który był ożeniony trzykrotnie: 1-o v. z nieznaną z imienia i nazwiska żoną z którą miał córkę Cecylię i syna Jana Bernarda, 2-o v. z Emilią Stanisławą Wierusz-Wałkowską herbu Wieruszowa z którą nie posiadał potomstwa i 3-o v. z Eufemią Krukowską z którą miał dwie córki: Zofię i Izabelę. Zofia wyszła za Józefa Bielickiego a Izabela za Kazimierza Rzepeckiego. Po śmierci ojca majątek objął Alfons Moszczeński, który za walkę z zaborcą osadzony był w berlińskim więzieniu. W czasie Wiosny Ludów został uwolniony a po powrocie aktywnie działał na rzecz odzyskania niepodległości. W majątku przechowywał broń oraz ochotników do powstania. Po jego upadku włączył się w pracę organiczną, w celu tworzenia podwalin polskiej kultury rolnej. Zakładał towarzystwa i kółka rolnicze. Był członkiem Towarzystwa Przemysłowców i inicjatorem reformy języka rzemieślniczego polskiego (1874 r.). Był też członkiem Izby Panów pruskiego parlamentu z prawem głosu. Dzięki jego działalności uratowano przed rozbiórką ruiny zamku w Kruszwicy. Osobiście interweniował w tej sprawie u Fryderyka III, dzięki czemu podjęto remont i konserwację ruiny. W Rzeczycy wystawił piękny pałac w otoczeniu parku ze stawami. Zmarł tamże w 1890 r. Warto tu wspomnieć o jego córce - Izabeli, która była działaczką polityczno-oświatową i publicystką. związaną pierwotnie z piłsudczykami, potem z pismami narodowo-demokratycznymi. Zmarła w 1941 r. w Warszawie. W 1891 r. Rzeczycę która była już wówczas tzw. ?dobrami rycerskimi? nabył Józef Wągrowiecki (1839-1894), syn Leona i Pauliny z Pawłowskich spod Wrześni, były porucznik w powstaniu styczniowym. Jego żoną była Stanisława Chylewska, która zmarła w 1891 r. w 25 rocznicę ich ślubu. W 1926 r. majątek należał do ich potomka, Tadeusza Wągrowieckiego i liczył 425 ha, w tym 369 ha ziem uprawnych. Dochód gruntowy z majątku wynosił 1610 talarów. W 1930 r. wieś liczyła 145 mieszkańców. W latach 1939-1945 znajdowała się pod okupacją niemiecką, a po wojnie została przejęta przez Skarb Państwa Polskiego. Obecnie po dawnym założeniu dworskim pozostał dziki i zarośnięty park podworski datujący się prawdopodobnie z okresu budowy dworu i ruiny spichlerza z XIX w. znajdujące się na skraju parku.

Opracowanie na podstawie dostępnych źródeł i badań terenowych. Prawa do tekstu na zasadach określonych w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r.. Przy korzystaniu z tekstu wymagane podanie źródła i jego opisanie. (M.K.)

Opis

W XIX w. Rzeczyca opisywana była jako jedno z najpiękniejszych założeń dworskich na Kujawach. Niestety nie zachowały się zdjęcia ani ryciny nieistniejącego już dworu.

Park

Park z połowy XIX w. o pow. około 2 ha ze stawami i zachowanym starodrzewem. Założenie jest zaniedbane i dzikie, całkowicie zarośnięte przez samosiewy krzewów i drzew liściastych.

Inne

Ruiny zabudowań gospodarczych.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011