Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Jastrzębiec
2016, zdjęcie Marek Kujawa
Miniatura Jastrzębiec

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Jastrzębiec

Falkenhof

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:sępoleński
Gmina:Więcbork
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna.
Dwór nie istnieje.

Historia

Dwór z poł. XVIII w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1443 r. Jej wcześniejsze nazwy to Jastrzambicz (1546 r.) i Jastremken (1876 r.). W XV i XVI w. właścicielami wsi leżącej w ówczesnym pow. nakielskim byli Wielewiccy. Stanowiła ona tzw. dobra królewskie i jako takie była przedmiotem dzierżawy. Folwark wchodził w skład dóbr twierdzy i miasta Więcborka; pod koniec XVI w. należał do ks. Piotra Zebrzydowskiego, dziekana przemyskiego, który w 1584 r. odstąpił cały klucz swemu bratu Andrzejowi. Ten zaślubił niejaką Agnieszkę z Łukowa, z którą miał syna Kaspra. Kasper Zebrzydowski z czasem został kasztelanem kaliskim. Ożenił się z niejaką Anną z Żurowa. Wielokrotnie wyderkował majątek, m.in. Stanisławowi Kossowskiemu, Adamowi Ślesińskiemu i in. Zmarł ok. 1650 r. Wdowa posiadała liczne dobra w "miastach Więcbork i Sempelbork i wsiach: Ostrówek, Pęperzyn, Sitno, Suchorąsk, Smiełowa, Trzciany, Jastrzębiec, Wąwelno, Przepałkowo, Klunia M., Zakrzewek, Witonia, Nowy Dwór, Zboze, Wysoka, Sikorze, Wiśniewa, Wiśniewka, Niechorz w pow. nak."... i wiele innych w pow. krakowskim. Wszystko sprzedała Andrzejowi Smuszewskiemu, synowi Stanisława. Swoje części odziedziczone po Zebrzydowskim sprzedał też Andrzejowi jego brat, ks. Adam Piotr Smoszewski. Niedługo później dziedzicem został Wawrzyniec Garczyński, burgrabia województwa pomorskiego, a po nim jego syn Damian. W zapiskach, niejako w tle, przewijają się nazwiska wielu współspadkobierców, bliskich i dalekich krewnych, itd. Warto tu wspomnieć o Władysławie Nowowiejskim i Katarzynie z Tuczna Tulibowskiej, córce Andrzeja Smuszewskiego, starosty bobrownickiego. Wszyscy oni z czasem sprzedali swoje części Garczyńskiemu i tym sposobem stał się on jedynym właścicielem fortalicji Więcbork z przyległościami. Ożenił się z Anną Radomicką, z którą miał syna Stanisława. Ten został później łowczym poznańskim, a w 1707 r. odkupił od ojca cały majątek za kwotę 360 tys. złp. Zaledwie po kilku latach Więcbork z zamkiem i przyległościami kupił od Garczyńskiego Jan Jakub Potulicki herbu Grzymała, wojewoda brzesko-kujawski, starosta borzechowski. Po nim odziedziczył Józef a następnie Aleksander Hilary Potulicki (1722-1776), starosta borzechowski i nowosielski, generał wojsk koronnych. Ten ożenił się z Eleonorą Potocką. W Jastrzębcu posiadali swoją letnią rezydencję, gdzie prowadzili ożywione życie towarzyskie i zawierali kontrakty, m.in. sprzedaży części Wąwelna w 1761 r. Po 1. rozbiorze Polski wieś przeszła w ręce niemieckie. W poł. XIX w. folwark należał do pruskiej rodziny szlacheckiej Nehringów i 6 lipca 1859 r. otrzymał prawa szlacheckie. Jednak w zw. ze sprzedażą dóbr Schultzom w 1862 r., prawa te zostały odebrane. W 1885 r. na Jastrzębiec składały się: wieś, osada i dobra w pow. złotowskim. Do folwarku należało 3464 mórg gruntów. Wieś miała 47 budynków i 14 domów, w których mieszkało 168 osób, w tym 84 ewangelików, reszta katolicy. Wspomniana osada, czy też kolonia powstała w 1823 r. na skutek uwłaszczenia chłopów. Część ziemi jako parcele oddano w dzierżawę a potem sprzedano. W 1885 r. do osady należało 12 domów z 84 m-cami, w tym 75 wyznania ewangelickiego, 32 inne budynki oraz 422 morgi gruntów. Dobra pozostawały w rekach niemieckich prawdopodobnie do wyzwolenia Polski w 1920 r. Później dzierżawcą 367-hektarowego majątku był J. Bielawski. W 1931 r. wieś liczyła 371 m-ców. Znajdowała się tu także Gorzelnia Spółkowa, Sp. z n. o., sklep spożywczy R. Bejma oraz olejarnia Stanisława Szrajdy. Nie wiadomo z jakich powodów dwór został rozebrany, już w latach 30. XX w. Po 2. wojnie światowej pozostałości folwarku podzielono pomiędzy rolników. W latach 80. na miejscu dawnej oficyny wybudowano nowy budynek gospodarczy.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty)
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Księga Adresowa Polski, 1930
Strona internetowa Powiatu Sępoleńskiego.
Wszystkie prawa zastrzeżone!
Kopiowanie w całości lub we fragmentach tylko za zgodą serwisu P.Z.

Opis

Na chwilę obecną nie posiadamy zdjęć ani opisu nieistniejącego dworu. Układ przestrzenny zespołu dworskiego, pochodzący z 2. poł. XIX w., pomimo upływu lat i niekorzystnych zmian jest w znacznej mierze zachowany.

Park

Park podworski z poł. XIX w. o pow. 7,8 ha. Za pow. parku przyjmujemy cały obszar z pozostałościami starodrzewu, zabudowaniami i trzema stawami, znajdujący się w płn.-zachodniej części działki ewidencyjnej nr 041304_5.0005.71 (Geoportal).

Inne

Gorzelnia, pocz. XX w.
Fragmenty ogrodzenia z bramą wjazdową

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.