Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Gurowo
2018, zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Gurowo

Województwo:wielkopolskie
Powiat:gnieźnieński
Gmina:Niechanowo
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Park:nr rej.: 1991/A z 25.04.1985

Stan obecny

Własność J.S.T. Mieszkania komunalne.

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
Pierwsze wzmianki o wsi znajdujemy w 1424 r., gdy jej właścicielami byli Wojsław i Wojtko. Tenże Wojtko, inaczej Wojciech, miał żonę Małgorzatę a ich głównym zajęciem oprócz uprawy roli było procesowanie się z sąsiadami z okolicznych majątków, jako to z Katarzyną z Wygrozowa, Piotrem "Coska" de Celmowo, Janem z Drachowa, księdzem Mikołajem Czeszewskim z Żydowa i in. Mieli z Małgorzatą 4 synów: Marcina, Mikołaja, Andrzeja i Wawrzyńca. Około połowy XV w. przyjęli oni nazwisko Gurowskich. Dziedzicem po ojcu był Marcin Gurowski, który został księdzem a konkretnie wikariuszem gnieźnieńskim. Dalej w zapiskach pojawia się Jan zwany "Sowa". Zapewne synem tego Jana był Piotr, wzmiankowany w 1474 r. przy okazji wyderku całej wsi swemu nepotowi. Od przezwiska - "Sowy" - wieś przez jakiś czas nosiła nazwę Sowine Gurowo. Było też Gurowo Małe i Wielkie, a także kościelne, jednak z czasem podziały te zanikły. Na pocz. XVI w. wieś płaciła dziesięciny dla kościoła św. Wawrzyńca w Gnieźnie. Siłą rzeczy Gurowscy byli spokrewnieni z rodami z sąsiednich wsi, np. Cielmowskimi, czy Jelitowskimi. Z bardziej znanych to Katarzyna zwana "Siejka", wdowa po Jakubie Gurowskim, w 1516 r. żona Jana Jelitowskiego. W 1534 r. Jan, Mikołaj i Maciej Gurowscy sprzedali części wsi Janowi Potrzymowskiemu. Oprócz tego w zapiskach przewija się cała plejada nazwisk okolicznej szlachty, m.in. Owieczkowskich, Gwiazdowskich, Węgorzewskich i nawet rodziny krawca Janaczka z Wągrowca - Kukulińskich. W 1565 r. dziedzicami Gurowa byli Gwiazdowscy, zaś Gurowa Kościelnego Mikołaj, Jan i Maciej Gurowscy. Rządy Gurowskich zakończyły się ostatecznie pod koniec XVII w., a ostatnim z tego rodu jest wymieniony w 1693 r. Melchior Gurowski, kasztelan międzyrzecki. W tym czasie dziedzicem był Jan Wierzbiński ożeniony z Zofią Cielmowską. Po jego śmierci, w 1699 r. wdowa sprzedała Gurowo Teresie Dybrzyńskiej, wdowie po Jakubie Malczewskim i jej dzieciom, za kwotę 17,5 tys. złp. Malczewska zmarła w 1714 r. zaś dobra dostał w wianie Łukasz Dzierzbiński, który ożenił się z Marianną Malczewską. Rok po ślubie urodził się syn Adam, który zmarł już w marcu 1719 r. W tym samym roku w Gurowie urodziła się córka Malczewskich, Katarzyna Zofia, zaś chrztu udzielał tutejszy proboszcz - ks. Szumiński. W owym czasie kościół był już w bardzo złym stanie i dlatego w 1743 r. miejscowy owczarz, Jan Paluch, wystawił na jego miejscu nową drewnianą świątynię. Dziedzicami nadal byli Malczewscy, natomiast posesorami Łukasz Pniewski ożeniony z Anną Godecką. Od 1746 r. posesja przeszła częściowo na Franciszka Wyganowskiego ożenionego z Marianną Chełmicką. Wiąże się to z utworzeniem folwarku, który do zarządzania otrzymał właśnie Wyganowski. W 1755 r. włascicielem Gurowa i Gurówka był już Jan Sarnowski, który chciał rezygnować te dobra Maciejowi Dobrogojskiemu, ten jednak rezygnacji nie przyjął. Sarnowski ożenił się z Jadwigą Ulatowską, z którą miał córkę Jadwigę. Ta ok. 1770 r. wyszła za Marcina Niedziałkowskiego, wespół z którym sprzedała majątek za 26.601 złp. Teresie Otto-Trąmpczyńskiej, wdowie po Ignacym Kurnatowskim h. Łodzia (zm. w 1757 r. "Bella geri placuit, nullos habitura triumphos victus suecubuit" - "decydował o wojnach, nie zaznał zwycięstwa, został pokonany"). Transakcja ta miała miejsce w 1774 r. Majątek nadal znajdował się w rękach potomków Kurnatowskich, później przez pewnien okres dziedzicem był także Władysław Młodzianowski (zm. w Targowisku w 1846 r.). Na pocz. XIX w. we wsi wzniesiony został pierwotny dwór. Mówi o nim wzmianka z 15 lipca 1819 r., kiedy to zmarła 2-letnia córka posesorów Cetkowskich. W latach 20. dziedziczką była Teofila z Przyłubskich Chełmicka, wdowa po Jakubie Chełmickim. W 1825 r. zmarł na suchoty Teofil Chełmicki, syn Jana i Michaliny. Kolejnym właścicielem Gurowa został Piotr Chełmicki, który ożenił się z Pauliną de Müntzberg. Dziedzicami Gurowa byli oni do 1865 r. W międzyczasie urodziło się i zmarło kilkoro ich dzieci: Paulina (zm. w 1831 r.), Cecylia (zm. w 1831 r.), Atanazja (zm. w 1834 r.), 22-letni Władysław, dziedzic Żydowa (zm. w 1864 r.) i 22-letni Tadeusz (zm. w 1865 r.). Oprócz w. wymienionych Chełmiccy mieli jeszcze dwóch synów: Bolesława ożenionego z Izabelą Grimm oraz Justyna (zm. w wieku 37 lat w 1870 r.). Za czasów "rządów" Chełmickich posesorami Gurowa była rodzina Schraderów. Bolesław i Izabela mieli trójkę małoletnich dzieci, z których ostatni - Stanisław - urodził się 24 kwietnia 1871 r. Zaledwie po trzech miesiącach, po długiej i ciężkiej chorobie Izabela zmarła. Piotr de Alcantera de Chełmicki zmarł 5 lat po żonie, 11 czerwca 1876 r. i został pochowany obok żony w Gurowie. Dopiero rok później zmarła stara dziedziczka - Paulina de Chełmicka de gente Müntzberg.
W 1885 r. Gurowo pod rządami Bolesława Chełmickiego stanowiło dominium w pow. gnieźnieńskim, o areale 892 mórg. Było tu 6 domów ze 117 m-cami wyznania katolickiego; 57 analfabetów. W tymże roku zgorzał kościół, którego już nie odbudowano. Częściowo jego funkcje pełniła kaplica przy cmentarzu. W 1889 r. córka Bolesława Chełmickiego - Maria - wyszła za Kazimierza Podczaskiego, własciciela wsi Łagiewniki w dawnym województwie krakowskim. Dwa lata później jej brat Włodzimierz, dziedzic Naborowiec, ożenił się z Marią Kozaczewską, córką tamtejszych dziedziców. Bolesław Chełmicki zmarł w 1892 r. Po nabożeństwie w Żydowie w dn. 25 października, zwłoki wyeksportowano do grobowca familijnego w Gurowie. Po jego śmierci dobra nabył niejaki Mikulski, który jednakże nie siedział tu długo i już w 1894 r. sprzedał majątek w ręce niemieckie. Niemcy byli tu prawdopodobnie aż do wyzwolenia Polski w 1920 r. W międzyczasie do Gurowa, a konkretnie na cmentarz "wrócili" pozostali członkowie rodziny Chełmickich, m.in. Florentyn - dziedzic Bzowa, w 1905 r., Julian - dziedzic Żydowa, w 1909 r., Gabriela - żona Stanisława z Żydowa, w 1916 r. W okresie międzywojennym dobra powróciły w polskie ręce. W skład dobr Gurowa wchodził także folwark Goczałkowo. W 1926 r. majątek pod zarządem Aleksandra Szczepkowskiego liczył 274 ha. W tym Gurowo 210 ha, zaś Goczałkowo 64 ha, dostarczając odpowiednio 803 i 227 talarów czystego dochodu gruntowego. Gospodarstwo specjalizowało się w reprodukcji nasion buraczanych oraz hodowli konia szlachetnego półkrwi. Wieś leżała w pow. witkowskim i w 1930 r. liczyła 95 m-ców. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Gurowo stało się typową wsią chłopską.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
S.P. im. Jana Pawła II w Jarząbkowie: https://sp-jarzabkowo.edupage.org/text4/?subpage=2
Mapster:
5599 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
Geoportal
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wybudowany na planie prostokąta w dłuższej osi zbliżonej do N-S, fasadą zwrócony na wschód. Od tej strony, do płn. części fasady dobudowana poprzeczna część, nakryta dachem dwuspadowym. Korpus główny piętrowy, nakryty dachem dwuspadowym o łagodnym nachyleniu. Na skutek remontów i przebudów budynek utracił swój pierwotny charakter.
Układ przestrzenny zespołu dworskiemu uległ po 2. wojnie światowej całkowitemu przeobrażeniu, m.in. przez środek zespołu poprowadzono po przekątnej lokalną drogę gminną.

Park

Park z 2. poł. XIX w. Niegdyś park zajmował cały prostokąt ograniczony obecnie szpalerami drzew, o pow. 6,7 ha. Na chwilę obecną drzewostan o pow. ok. 1,8 ha koncentruje się w zachodniej części tego założenia, resztę stanowią rozległe polany i nieużytki. Cały ten teren stanowi kilka dz. ewidencyjnych: nr ...47/5 na której wznosi się dwór, w płn. części dz. nr ...47/3 i w płd. dz. nr...47/6. Park przedzielony jest drogą (dz. nr ...47/4), która w okresie przed 2. w. św. nie istniała. W płd. części założenia znajdują się dwa stawy. Płn.-wschodnią część parku stanowił sad, zaś płd.-wschodnią polany, które otwierały oś widokową w kierunku na wschód od dworu.
(Geoportal, 25.06.2017 r.)

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.