Morczyny

Stan obecny

Mieszkania prywatne

Historia

Pałac z XIX w.
Pierwsza wzmianka w dokumentach o miejscowości zwanej Mortschin pochodzi z 1279 r. Zapisano ją także pod wieloma innymi nazwami: Morzin, Morsztyn, Mortsyn (1285) i niem. Morczin oraz Morczyn. W 1279 r. Arnold z Wałdowa darował 28 włók we wsi kapitule chełmińskiej w parafii kiełbińskiej, co potwierdził dekretem wielki mistrz, Konrad von Feuchtwagen. Wcześniej było to lenno należące do zakonu krzyżackiego. Zakon zrzekł się też wszelkiego czynszu, co potwierdzał Konrad, marszałek ziemi pruskiej; braciszek Herman de Schonenberg, prowincjał chełmiński; Manogold, komtur w Królewcu i inni. Na nowo pozyskane ziemie sprowadzono polskich osadników. W 1285 r. na żądanie kapituły chełmińskiej na nowo wymierzono tutejsze dobra, co poświadczał Konrad von Thierberg. Należały one do zakonników nieprzerwanie aż do okresu zaborów. Ciekawa wzmianka z 1446 r. mówi o sporze o granicę, między kapitułą a Tomaszem z Kamionek. Spór ten rozstrzygnął komtur chełmiński, z polecenia wielkiego mistrza. W XVII w. proboszcz z Kiełbasina pobierał z Morczyn 2 korce żyta i tyleż owsa. Po sekularyzacji dóbr kościelnych folwark przeszedł na własność skarbu państwa pruskiego. W połowie XIX w. folwark mógł należeć do Wierzbickich z pobliskiego Kiełbasina, jednak nie mamy danych nt. budowniczych pałacu. W 1868 r. było tu 11 budynków oraz 5 domów z 98 m-cami, w tym 1 ewangelik. Do folwarku należało 424,21 ha, w tym 352,08 ha ziem uprawnych, 60,93 ha łąk, 2,27 ha lasu i 8,93 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy w 1885 r. wynosił 2957 marek. Ostatnim przedwojennym dziedzicem był Jan Jankowski, pod którego zarządem majątek liczył 412 ha i dostarczał 2903 marki dochodu katastralnego. Na ogólny areał składało się 352 ha ziem uprawnych, 49 ha łąk i pastwisk, 2 ha lasu i 9 ha nieużytków. Do majątku należała też owczarnia użytkowa. Po 1945 r. pałac spalił się, został częściowo wyburzony i znacznie przebudowany z przeznaczeniem na mieszkania. Na terenie folwarku znajdowała się m.in. firma hodowlana.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Książka Adresowa Gosp. Rolnych pow. 50 ha Woj. Pomorskiego, 1929;
Geoportal, Mapster.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek piętrowy, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi SW-NE, fasadą skierowany w kierunku SE, przebudowany, pozbawiony cech stylowych.
Układ przestrzenny XIX-wiecznego zespołu dworskiego, pomimo niewielkich zmian jest zachowany.

Park

Park krajobrazowy z XIX w. o pow. około 3 ha z zachowanym starodrzewem. Park jest zaniedbany, a jego dawna kompozycja przestrzenna nieczytelna. Park zachował się w swoich dawnych granicach. Niegdyś jego część bliższą podwórza gospodarczego stanowił sad.
Mapster: http://www.amzpbig.com/maps/2878_Kielbasin_1910.jpg

Inne

Zabudowania gospodarcze i folwarczne z XIX / XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011