Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Brodnica
zdjęcie Marek Kujawa 2009
Miniatura BrodnicaMiniatura BrodnicaMiniatura BrodnicaMiniatura BrodnicaMiniatura BrodnicaMiniatura Brodnica

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Michał JakobielskiAndrzej MWaldemar PotulnyGREGORIUS ...

Brodnica

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:brodnicki
Gmina:Brodnica (miejska)
Rodzaj obiektu:Zamek

Rejestr zabytków

Zespół:zamku krzyżackiego z 1 poł. XIV w.
Obiekt:ruiny zamku, nr rej.: A/127/46 z 10.02.1931 i przedzamcza, nr rej.: A/42 z 20.10.1970

Historia

Zamek powstał na północ od miasta, przy prawym brzegi Drwęcy w pobliżu niewielkiego jej dopływu wykorzystywanego do nawadniania fos. Była to jedna z najpotężniejszych twierdz krzyżackich, siedziba komturstwa, pełniła również funkcje ochrony brodu rzecznego oraz miasta lokowanego na prawie chełmińskim w roku 1298 oraz 1353. Zamek powstał na miejscu drewnianego obiektu obronnego wzmiankowanego w roku 1285. Jego budowa miała 4 etapy. Pierwszy etap od początku XIV wieku do około 1317 roku wypełniony został budową muru obwodowego, wieżą oraz części zabudowań wewnętrznych. Na ten czas przypada też budowa fortyfikacji przedzamcza, która do czasy dokończenia zamku właściwego pełniło funkcję warownego obozu. Do roku 1337 dokończono budową konwentu, następuje wtedy poświęcenie kaplicy oraz wymieniony zostaje pierwszy komtur Frierdrich von Sprangenberg. W roku 1387 budowany jest tak zwany Nowy Dom zlokalizowany najprawdopodobniej na podzamczu. Na roku 1415 przypada ostatni etap budowy zamku i wiąże się z pobytem w nim budowniczego malborskiego Mikołaja Fellensteina. Przebudowa dotyczyła fortyfikacji. Wzniesiono dwie niskie basteje, w zachodnim narożu międzymurza oraz w północnym załamaniu murów przedzamcza. W roku 1466 zamek został przejęty przez wojska polskie. W roku 1481 ustanowiono w nim starostwo niegrodowe. W roku 1550 zamek wraz z miastem uległ strawieniu przez pożar. Odbudowy podjął się starosta Rafał Działyński. Z tych lat pochodzi nowy dom mieszkalny wzniesiony przy wschodniej kurtynie przedzamcza. W roku 1605 zamek przebudowano dla Anny Wazówny, która zmarła w nim w roku 1625. W czasie wojen szwedzkich zamek został poważnie uszkodzony. Na lata 1787- 89 oraz na początek XIX wieku przypada rozbiórka skrzydeł zamkowych. Dewastację powstrzymał Fryderyk Wilhelm IV rozporządzeniem z 1842 roku. Przed rozpoczęciem II Wojny Światowej ruiny zostały uporządkowane a jeszcze w roku 1940 trwały prace badawcze. W roku 1945 zniszczeń dopełnił pożar trawiący między innymi pałac Wazówny. W latach 70 i 80 tych XX wieku przeprowadzono prace archeologiczno konserwatorskie, odsłaniające, zabezpieczające i rekonstruujące część ruin. Część zamku wyeksponowano jako trwałą ruinę, część wykorzystano jako przestrzeń muzealną.
Zamek wzniesiono na planie kwadratu, z cegły na kamiennej podmurówce. Skrzydła mieszkalne, podpiwniczone, zaopatrzone były w trzy narożne, czworoboczne wieżyczki, które w XVII wieku otrzymały barokowe hełmy, zbliżone do formy hełmów w zamku w Golubiu. Od południowego zachodu w kierunku rzeki wybiegał niewielki dansker. Na północy wznosiła się wysoka prawie na 50 m wieża. Wieża w dolnej partii sześcioboczna, w górnej ośmioboczna, wieńczona tarasem obserwacyjnym oraz ortogonalną nadbudową nakrytą pierwotnie namiotowym dachem. Nakrycie kopulaste łączone jest z przebudową podjętą przez Annę Wazównę. Górna kondygnacja została ozdobiona płytkimi, tynkowanymi blendami, całość posiada dekorację zendrówkową. Wieża dostępna była tylko z ganku obronnego biegnącego wzdłuż górnych kondygnacji skrzydeł zamkowych. Do bramy przylegała brama zamkowa z przedbramiem oraz mostem zwodzonym przerzuconym nad fosą. W krótkim skrzydle północno wschodnim znajdowały się na drugiej kondygnacji główne pomieszczenia konwentu. W skrzydle południowo wschodnim umieszczono kaplicę p.w. Bożego Ciała i Panny Marii. Pięć przęseł kaplicy przesklepiono gwieździście. Kaplica dekorowana była polichromowanymi figurami apostołów oraz profilowanym portalem. W skrzydle północno wschodnim umieszczono kapitularz, w południowo zachodnim komnaty komtura, kapelana oraz infirmeria. Wysokość elewacji odczytujemy dzięki zachowanym szczątkom murów przy wieży, miały około 17 m. Wrażenie robią też wsporniki ganku straży. Ściany szczytowe skrzydeł zapewne dekorowane były schodkowym obrysem. Przedzamcze na planie rozległego czworoboku znajdowało się od południowego wschodu, otoczone było osobnym murem z dwiema bramami. Fortyfikacje miejsce sprzężone były z zamkowymi. Od wschodu mogło do założenia zamkowego przylegać jeszcze jedno podzamcze.

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

GREGORIUS ...3 lata i 6 miesięcy temu
Ciekaw jestem czy w Brodnicy powstanie kiedykolwiek projekt rekonstrukcji choc czesci zamku tak jak to uczyniono w Czluchowie, gdzie dobudowano do starej wiezy nowa substancje...
Marek Kujawa3 lata i 6 miesięcy temu
A na tych piwnicach czegoś nie domurowali? Kiedy tam byłeś ostatnio, Grzegorzu?
GREGORIUS ...3 lata i 6 miesięcy temu
Witaj Marku...w piwnicach znajduje sie a przynajmniej wowczas gdy bylem rok temu... znajdowala jakas wystawa ale na nieszczescie zahaczylem o Brodnice ..jak np. o zamek w Wolowie...w niedziele..dosc poznym popoludniem..wiec wszystko bylo pozamykane...Od kogos kto tez sie kolo wiezy krecil dowiedzialem sie , ze ktos ma pomysl i zakusy by z jedenj z piwnic uczynic restaurecje..ale ze na Warmie i tak sie znowu wybieram...toc nasze piekne zabytki to nie tylko Dolny Slask...wiec z pewnoscia zawitam ponownie i do Brodnicy :)...
GREGORIUS ...3 lata i 4 miesiące temu
Przy okazji odwiedzi sie i Brodnice...bo wciaz wierze, ze jakis projekt tam w koncu powstanie jak na przyklad w Czluchowie...