Mirzec

Stan obecny

Własność prywatna.
Dom weselny "Modrzewiowy Dworek".

Historia

Dwór z XIX w.
Mirzec to wieś leżąca przy DK nr 744, w odległości 11 km na wschód od Skarżysko-Kamiennej. To stara wieś, wzmiankowana po raz pierwszy w 1170 r., kiedy to była własnością biskupów krakowskich. Biskup Gedka nadał ją wraz z innymi dobrami klasztorowi cystersów w Wąchocku. Klasztor otrzymywał nadania także z rąk kolejnych władców Polski, na przykład Bolesława Wstydliwego w 1247 r. W 2. połowie XIV w. znany był furtian i prokurator klasztoru - Jan, syn Świętosława. Pod koniec XIV w. znany był opat Gotfryd, toczący liczne zatargi z sąsiadami. Cystersi posiadali także inne liczne dobra w powiecie sandomierskim: Mniszek, Chronowo, Wawrzyszowo, Rogowo, Młodnice, Głogowa i inne. We wsi Mirzec wybudowali drewniany kościół, będący siedzibą parafii, pod wezwaniem świętego Leonarda. Jan Długosz szczegółowo wymienia posiadłości plebana, który oprócz dochodów z roli otrzymywał dziesięciny z okolicznych wsi. W 2. poł. XV w. opatem klasztoru był Mikołaj Rzyga.
Przez długie stulecia wieś należała do Kościoła Katolickiego, a w 1827 r. miała 67 domów i 449 mieszkańców. Później przeszła w ręce prywatne i w 1888 r. dzieliła się na wieś, folwark, osadę leśną i osadę młyńską. Mirzec leżał wówczas w pow. iłżeckim, był siedzibą gminy i parafii. Było tu łącznie 76 domów i 498 mieszkańców, 1 dom wznosił się w osadzie młyńskiej należącej do rządu. Mieszkańcy posiadali 11 mórg własnej ziemi. Z kolei osada leśna należała do "towarzystwa zakładów Starachowickich." Miała 1 dom i 15 mórg. Majątek (czyli folwark) liczący 563 morgi stanowił majorat należący do radcy stanu K. Egera, następnie rodziny Prendowskich, którzy wybudowali tu dwór w otoczeniu parku.
Obecny murowany kościół wzniesiony został w latach 1844-50. Parafia pod koniec XIX w. podlegała pod dekanat w Iłży i liczyła 4298 parafian. Z kolei gmina Mirzec miała łącznie 2872 mieszkańców, a w jej skład wchodziły wsie: Borki, Czerwona, Dziewiętniki, Gatka, Korzonek, Kowalików, Krupów, Krzewa, Malcówki, Mirzec, Osiny, Ostożenka, Trębowiec, Tychów oraz Tychowskie Niwy.
W 1930 r. wieś liczyła 155 mieszkańców, a niewielki majątek (74 ha) należał do Zygmunta Brucza. We wsi było ponadto kilka wiatraków, karczma F. Nowickiego, sklep M. Zalewskiej i fabryka dachówek Cz. Kalugi. Po 2. wojnie światowej we dworze prawdopodobnie znajdowały się mieszkania, następnie Dom Dziecka (do 1981), a obecnie jest obiektem prywatnym, w którym prowadzona jest restauracja. Lokal nastawiony jest na organizację bankietów i imprez okolicznościowych.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11801987 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P44-S32-E_1936_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór modrzewiowy. Budynek piętrowy, nakryty dachem dwuspadowym. W fasadzie szeroki ozdobny ganek spinający dwa ryzality po bokach, na którym znajduje się taras. W części północnej dwa znaczne ryzality (skrzydła) o różnej długości, połączone niższą częścią parterową.

Park

Park z XIX / XX w. częściowo zachowany w dawnych granicach, o pow. ok. 5,8 ha, oczywiście pomijając współczesny podział geodezyjny na kilka sąsiadujących z sobą działek. Do dworu należy z całą pewnością dz. centralna, czyli nr ...130/3 i być może dwie leżące po bokach, nr ...2656/31 i 130/9. Dawną południową część parku zajęły współczesne działki mieszkańców, natomiast uległ on powiększeniu w kier. północnym.

Inne

We wsi:
Kościół mur., poł. XIX w., par. p.w. świętego Leonarda
Kapliczka, mur., 1859, przy drodze do Tychowa
Kapliczka drewn. świętego Nepomucena, XIX w.
Cmentarz par., zachowane nagrobki z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011