Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Pniewy
Zdjęcie Marek Kujawa
Miniatura Pniewy Miniatura Pniewy Miniatura Pniewy Miniatura Pniewy

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaIreneusz Walczk

Pniewy

Pniewi (przed 1900 r.)

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:żniński
Gmina:Gąsawa
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Pniewy to stara i urokliwa wieś leżąca wśród lasów, nad jeziorem o tej samej nazwie. Jezioro uznawane jest za najładniejsze na Pałukach. Wieś oddalona jest 9,5 km w kierunku płd.-wschodnim od Żnina i 6,5 km na płn.-wschód od Gąsawy. Pierwsza wzmianka o wsi zwanej Pnevo pochodzi z bulli papieża Innocentego II z 1136 r., gdzie wymieniona została jako własność arcybiskupów gnieźnieńskich. Wieś wymieniona też została w przywileju Króla Kazimierza Wielkiego z 1357 r. Później Pniewy wymienia Jan Łaski w swojej Liber Beneficiorum, jako wieś leżącą w parafii Ostroszcze (obecne Ostrówce). W tamtym czasie jedyną daniną płaconą z łanów kmiecych i sołtysich dla kościoła w Ostrówcach była tzw. kolenda. Wspomniany kościół w O. później spłonął i już nigdy nie został odbudowany.
Do III rozbioru Polski wieś stanowiła własność kościelną. Po sekularyzacji dóbr zabrał ją rząd pruski i sprzedał w ręce prywatne. Około połowy XIX w. ówcześni właściciele, zapewne rodzina Sihendel, wznieśli tu obecny dwór. W 1870 r. jako posiadacz Pniew wymieniany jest Leon Sihendel, następnie (ok. 1877) - Joseph von Schoeller. Oczywiście może to być przypadkowa zbieżność nazwisk, ale sądzimy, że posiadacz Pniew był spokrewniony ze znanym pruskim dowódcą wojskowym, pochodzącym z Westfalii - Karlem Augustem Friedrichem von Schoeller (1834-1915), tym bardziej, że ten w okresie swojej błyskotliwej kariery wojskowej był adiutantem w Dowództwie Generalnym V Korpusu Armii w Poznaniu. Pod koniec kariery był generałem dywizji i dowódcą 11. Brygady Piechoty. Wielokrotnie odznaczany, w tym gwiazdą Orderu Czerwonego Orła w 1898 r. przez króla Wilhelma II.
W 1885 r. do majątku należał także młyn Folusz. Dobra miały 198,14 ha obszaru, zaś do oszacowania podatku wykazywano kwotę 2148 marek, tzw. "czystego dochodu". We wsi w tym czasie znajdowało się 12 domów ze 137 mieszkańcami, a w całym okręgu dworskim - 14 domów i 153 mieszkańców (123 katolików i 30 ewangelików). Przez wieś przebiegała linia kolei wąskotorowej ze Żnina do Ostrówiec. Pod koniec XIX w. właścicielem majątku w Pniewach został Jan Franciszek Tuchołka h. Korzbok (1887-1915), syn Władysława i Jadwigi z Zabłockich. Rodzice prowadzili majątek w Marcinkowie Dolnym. W 1910 r. Pniewy kupił Bolesław Kierski (piszący się z Kiekrza) h. Jastrzębiec, syn Stanisława - dziedzica Żółwin. Kierski w 1892 r. ożenił się w Gąsawie z Bogumiłą Steinborn h. Ludzisko. Nie mieli potomstwa, a po śmierci żony w 1918 r. Bolesław nie ożenił się ponownie i gospodarzył w Pniewach do 1939 r. W 1926 r. pod jego zarządem majątek wykazywał 806,62 talarów czystego dochodu gruntowego i liczył 223,36 ha, w tym 189,36 ha ziem uprawnych, 6 ha łąk i pastwisk oraz 18 ha wód. W latach 1939-43 wieś nosiła nazwę Kiefernwalde, a 1943-45 - Kiefernsee. Po 2. wojnie światowej dobra te zostały własnością Skarbu Państwa Polskiego. Ziemie majątku rozparcelowano, a we dworze przez jakiś czas mieścił się ośrodek wypoczynkowy kopalni soli w Wapnie. Tu wypada wspomnieć, że kopalnia w Wapnie miała w swoich najlepszych latach wydobycie soli większe niż w Bochni, czy Wieliczce, czyli ok. 1200-1600 ton soli dziennie. Wszystko skończyło się wraz z katastrofą w 1977 r. - zapadnięciem ziemi w Wapnie, na skutek którego zapadło się kilkadziesiąt domów, linia kolejowa, itd. Opuszczony ośrodek pod koniec lat 70. przejęli harcerze. Ośrodek Harcerski upadł zapewne (podobnie jak wiele innych) po przemianach politycznych w Polsce po roku 1990. Obecnie budynek dworu stanowi własność prywatną.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Wikipedia.DE;
Gedbas Genealogy;
Geoportal;
Mapster:
16985 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte, ark. poj. /1870 - 1944/
- plik mapy: KDR100_252_Exin_ca1893_DRMC5820252.jpg
5383 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3172_Znin_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!


Opis

Eklektyczny dwór piętrowy, pozbawiony cech stylowych, prawdopodobnie przygotowywany do remontu. Być może obecna bryła jest przybudówką (oficyną) wcześniejszego, parterowego dworu.
Dawny dwór wzniesiony był na planie prostokąta w dłuższej osi N-S i fasadą skierowany na wschód. Wyjście w elewacji ogrodowej prowadziło na aleję obiegową w parku, łączącą się z kolejną, które tworzyły oś widokową otwierającą się w kier. zachodnim.

Park

Park krajobrazowy z XIX w. o pow. około 3 ha. Ze szlachetnych drzew rosną tu jesiony, jawory, klony, dęby, lipy, topole oraz wiązy. Spośród drzew unikalnych wymienić należy dąb szypułkowy o obw. w pierśnicy 420 cm, wierzbę kruchą o obw. 480 cm, kasztanowiec biały o obw. 450 cm, oraz kilka lip drobnolistnych o obwodach od 270 do 390 cm. .Iglaki reprezentowane są przez daglezje, modrzewie, sosny wejmutki, oraz jodły i cyprysiki. Założenie dworsko - parkowe położone jest na wysokim brzegu malowniczego jeziora Pniewskiego, o bardzo czystych przejrzystych wodach i niewielką przybrzeżną wyspą, która, według legendy, jest pływająca. Wschodnie brzegi jeziora poszyte są lasem mieszanym. Jezioro Pniewskie jest najpiękniejszym jeziorem Pałuk. (Stan w 2000 r., na podst. Renata Kaja "Przewodnik po zespołach pałacowych i dworskich...").

Inne

Pozostałości zabudowań gospodarczych z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Izabela Nowak9 lat i 5 miesięcy temu
10.11.2014
Zdjęcie dworku aktualne. Zmiany nastąpiły w drzewostanie, konkretnie pomniki przyrody:
z 3 lip drobnolistnych zostały 2(jedna przewróciła się samoistnie 13 lat temu)
wierzby kruchej nie znalazłam, (chyba-sprawdzę)
co do topoli czarnej nic nie wiadomo by tu rosła,
śliwa rozsypała się 3 lata temu,
kasztanowiec zwyczajny ma ucięte wszystkie konary(3), ze względów bezpieczeństwa,
wierzba biała, również dla ratowania ma obcięte konary,
Nie skatalogowane 2 więzy, (chyba szypułkowe)
dąb szypułkowy,
jesion wyniosły i klon.(co do klonu jeszcze sprawdzę)

W Białożewinie polecam obejrzenie dębu szypułkowego, 412 cm., (pomnik przyrody)