Słupowa

Stan obecny

Własność AWRSP, w dzierżawie.

Historia

Dwór z XIX w.
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w dokumencie wystawionym w Pyzdrach przez kancelarię księcia opawskiego Mikołaja. Została tu zapisana jako ?Sluppova?. Od najdawnieszych czasów w dokumentach wymieniana była razem z Chwaliszewem. Do pocz. XIV w. należała do kościoła gnieźnieńskiego, który w 1301 r. zamienił ją na Zbylczyce, należące do Zbiluta Straszewica. Zamianę tę potwierdził w Pyzdrach wspomniany książę Mikołaj. W 1302 r. wymienia się pierwszych włascicieli: Boguchwałów z Łekna i z Królikowa, pojawia się tu także Slavonicus (Sławnik) de Slupovo. W 1450 r. wzmiankowany był Jan ze Słupowa ? ksiądz z plebanii w Panigrodzu i jego brat Mikołaj. W 1495 r. dziedzicem wsi był Michał Popowski wraz z żoną Heleną. Ich synowie: Jan i Mikołaj nazywani już byli Chwaliszewskimi. W 1526 r. były to dobra należące do Wojciecha Grodzieńskiego ożenionego z Petronellą, córką Wacława Lubieńskiego, wojskiego kruszwickiego. W 1577 r. zastaw tych dóbr, które dostał od Piotruszy Grudzińskiej, posiadał Sebastian Dambrowski. Do wsi należało w tym czasie 6 łanów osiadłych i 4 zagrodników. Do końca XVI w. dobra te należały do Grudzińskich i ich spadkobierców. W 1618 r. było tu 7 łanów, 4 zagrodników i młyn o dwóch kołach walnych. W 1. połowie XVII w. dobra te dzierżawili Smoguleccy, którzy z czasem stali się właścicielami tych ziem. I tak już w 1639 r. Maciej Smogulecki w imieniu swoim i żony Teresy z Lubieńca Niemojewskiej zawierał kontrakt dzierżawy z Władysławem Kłodzińskim. Kilkanaście lat później Teresa sprzedała swoje części Aleksandrowi Skoroszewskiemu, właścicielowi Rospętka, dalej przeszły one na jego synów z Jadwigi Bratuskiej Rolanki: Piotra i Władysława Skoroszewskich. Ci mieli też siostrę Mariannę, wdowę po Stanisławie Sobiejuskim, 2-o v. żonę Franciszka Naramowskiego. Pod koniec XVII w. Słupowa należała do Andrzeja Radolińskiego, który wyderkował wieś m.in. Marcinowi Łakińskiemu. Najwyraźniej w tym okresie Chwaliszewo zostało oddzielone od Słupowej, gdyż w 1700 r. wieś ta wymieniana była wraz z Dobieszewem jako własność Macieja Świniarskiego. Ten zapisał na w. wym. dobrach posag 10 tys. złp. swojej żonie, Zofii Żychlińskiej. W 1723 r. Świniarski plenipotentami swych dóbr mianował syna Franciszka i Mikołaja Mielęckiego, chorążego bracławskiego. W tymże roku sprzedane one zostały Bielińskim za 120 tys. złp. W 1738 r. administratorem Słupowej był Jan Żółtowski, a dziedzicem Jakub Bieliński, następnie jego syn Józef Faustyn ożeniony z Eleonorą z Łakińskich. W 1753 r. dziedzicem był Andrzej Szołdrski, syn Wojciecha i Zofii Debrzyńskiej, ożeniony z Antoniną z Turnów, który sprzedał majątek Ignacemu Wiesiołowskiemu za 115 tys. złp. Po Wiesiołowskich dziedzicem Słupowej był Kazimierz Golcz. Dalej wieś prawdopodobnie była w posiadaniu Franciszka Ignacego Łochockiego - dziedzica Barcina, a następnie Mateusza Karłowskiego herbu Prawdzic (syna Marianny Wiesiołowskiej) i jego żony Eugenii z Dembińskich herbu Rawicz. Po Karłowskich Słupowa znalazła się w rękach Leonarda Stanisława Radońskiego herbu Jasieńczyk, ożenionego z Marią Katarzyną Józefą Kierską z Kiekrza herbu Jastrzębiec. Ci mieli troje dzieci: Józefa, Jadwigę i Anielę. Józefa zmarła na zapalenie płuc w 1890 r., krótko po swoim srebrnym weselu. W 1900 r. Leonard sprzedał Słupowę za 500 tys. marek Stanisławowi Szulczewskiemu z Chwaliszewa. Ten rozwinął majątek, zwiększył areał lasu, nastawił się głównie na hodowlę koni, które dostarczał m.in. dla wojska. W 1926 r. majątek pod jego zarządem był w wysokiej kulturze rolnej i liczył 468 ha, w tym 383 ha ziem uprawnych, 36 ha łąk i pastwisk, 45 ha lasów i 4 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 964 talary. Majątek posiadał własną kolejkę polną do Panigrodza. Stanisław wystawił tu wiele budynków gospodarczych w tym ciekawy architektonicznie spichlerz oraz wozownię, domek ekonoma i leśniczego. Przed stajnią znajdowała się ujeżdżalnia dla koni. We wrześniu 1939 r. Stanisław wraz z bratem Michałem zostali aresztowani przez Niemców. Był schorowany i dzięki staraniom rodziny został zwolniony z obozu. Wraz z żoną zamieszkał w Warszawie, gdzie zmarł w 1941 r. Wieś w 1930 r. liczyła 125 mieszkańców. W latach 1939-1945 nosiła nazwę Roßhöhe. Po 2 wojnie światowej w Słupowej utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, podlegające pod PGR w Chwaliszewie. Po ustawowej likwidacji PGR-ów dawny folwark stał się prawdopodobnie własnością AWRSP, a następnie został wydzierżawiony.
Prawa do tekstu zastrzeżone! (M.K.)
Źródła:
Teki Dworzaczka (regesty).
Źródła dziejowe, t. XII i XIII, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, Wielkopolska, t. I i II, Warszawa 1883
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Województwa Poznańskiego, wydziału ekonomicznego Wielkopolskiej Izby Rolniczej pod red. Adama Ostrowskiego. 1926.
Nadnoteckie pałace, dwory, folwarki Krajny i Pałuk. Sławomir Łaniecki, Sępólno Krajeńskie ? Nakło nad Notecią 2010.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego i Władysława Walewskiego. Tomy I ? XV, Warszawa 1880.
Księga Adresowa Polski, wydana przez Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Sp. z o.o., generalny reprezentant Rudolf Mosse, Warszawa. Druk ?Biblioteka Polska?, Bydgoszcz 1930
Wikipedia

Opis

Dwór w Słupowej nie zachował się do czasów obecnych. Był to parterowy budynek z mezzaninem i przybudowanym piętrowym skrzydłem, nakryty łagodnym dachem dwuspadowym. Pod koniec swego istnienia nie posiadał szczególnych cech stylowych. W fasadzie znajdował się taras z betonową ozdobną balustradą, poprzedzony schodami. Dzisiaj na miejscu w którym stał dwór znajduje się boisko.

Park

Park z poł. XIX w. o pow. ok. 3 ha z zachowanym cennym starodrzewem.

Inne

Zabudowania folwarczne z XIX i XX w.
Zabytkowa kuźnia

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011