Piaski

Stan obecny

Dwór nie istnieje

Historia

Dwór z 2 poł. XIX w.
Piaski to stara i zabytkowa wieś, leżąca 8,8 km na wschód od Kruszwicy. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1250 r., kiedy to P. były własnością biskupa kujawskiego. Około 1383 r. wieś należała do kapituły kruszwickiej. W czasie wojny Grzymalitów z Nałęczami, Piaski zostały złupione przez ludzi Domarata, kasztelana poznańskiego. W 1560 r. wieś liczyła 7 łanów i miała kilku właścicieli. Już wtedy był tu kościół, a do parafii należały: Bacharcie, Piecki Małe i Wielkie, Skotniki Zabłotne, Tarnówko i Wola Wapowska. W 1575 r. wieś była własnością Krotowskich h. Leszczyc, w 1579 r. Rudnickich, a w XVII w. Kołudzkich, Piaskowskich i Macieja Trzcińskiego h. Dołega. Kolejni właściciele to Stanisław Lubowiecki h. Śreniawa, ożeniony z Marianną Tokarską. Ich dziećmi byli: Józef, Jan, Antoni, Konstancja i Helena, która wyszła za Wojciecha Trzcińskiego. Ci ostatni mieli córkę Mariannę. Około 1801 r. właścicielką majątku została Weronika Leniecka, dalej Józef Wolski h. Rola (1805 r.) ożeniony z Nepomuceną Bnińską i następnie z Józefą Marianną Zboży-Zakrzewską herbu Pomian (ślub w 1819 r. w Parchaniu). Kolejnym właścicielem Piasków był Jan Rzeszotowski (1827 r.), a następnie rodzina Jaczyńskich h. Dąbrowa. W 2. poł. XIX w. majątek należał do Kazimierza Jaczyńskiego, ożenionego z Magdaleną z Rudnickich. Wewnątrz pięknego i rozległego parku wzniesiono tu dla nich dwór, który spłonął w 1945 r.
W 1880 r. Piaski wraz z Marcinkami tworzyły okręg dominialny. We wsi było 10 domów ze 133 mieszkańcami. W pobliżu przebiegała wówczas granica Królestwa Polskiego. Folwark był już wtedy własnością Czesława Jaczyńskiego i liczył 503,24 ha. W celu oszacowania podatku gruntowego, z majątku wykazywano 3900 marek tzw. "czystego dochodu". Po 1890 r. obszar wzrósł do 633 ha, by w 1909 r. spaść do 572 ha, z dochodem gruntowym w wysokości 4269 marek. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła rasy szwajcarskiej. Kolejnym właścicielem Piasków był syn Czesława i Marianny Bielickiej h. Samson - Kazimierz, który ożenił się z Heleną Jarmułt-Mlicką h. Dołęga. Zmarł na skutek ciężkiej choroby w 1935 r.
Kazimierz Jaczyński był zasłużonym żołnierzem Wojska Polskiego, dowódcą jednego ze szwadronów ułanów wielkopolskich. W 1926 r. majątek pod jego zarządem wykazywał 1423 talarów czystego dochodu gruntowego. Na obszar 575 ha składało się m. innymi 435 ha ziem uprawnych. Do majątku należała też cegielnia. Ostatnim z Jaczyńskich na Piaskach był syn Kazimierza i Heleny - Władysław (1900-1939) ożeniony z Marią Czernicką (piszącą się z Dobrego) h. Jastrzębiec. Mieli oni troje dzieci: Czesława (1929-2011) ożenionego z Anielą Kiwerską h. Jastrzębiec, a później z Hanną Doruchowską h. Niesobia, Annę zamężną za Jana Gałeckiego h. Junosza oraz Wandę (ur. w 1938 r.) zamężną za Georgesa Coffin (ur. w 1934 r.). Do dzisiaj żyją liczni potomkowie pochodzący z tych związków.
W 1930 r. wieś liczyła 233 mieszkańców. W latach 1939-1945 znajdowała się w rękach niemieckich i nosiła nazwę Sandfeld. Po 1945 r. majątek został znacjonalizowany, a jego ziemie rozparcelowano. We wsi utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, które weszło w skład Kombinatu PGR Kobylniki-Piaski. Po przemianach politycznych okresu 1989/90 PGR-y wprawdzie zlikwidowano, ale Piaski prawdopodobnie pozostały własnością zrestrukturyzowanego przedsiębiorstwa rolnego z Kobylnik, ew. przeszły pod zarząd AWRSP - obecnej Agencji Nieruchomości Rolnej.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Mapa archiwalna: P38-S27-A_BACHORCE_1936
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosił się w płd. części parku, wybudowany na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, fasadą zwrócony na wschód. Był parterowy i nakryty dwuspadowym dachem, z obszerną wystawką dachową, w środkowej części zwieńczoną trójkątnym, lekko falistym frontonem. Wejście osłaniał portyk filararowo-kolumnowy dźwigający balkon. Na osi elewacji ogrodowej znajdował się okrągły podjazd otaczający klomb. Na płd. od dworu rozciągało się podwórze gospodarcze.

Park

Park z 2 poł. XIX w. o pow. 4,6 ha. Jego główną osią kompozycyjną jest aleja łącząca dwór z parkiem. Można wyróżnić tu również aleję zabytkowych wiązów, szpalery drzew: dębowy oraz świerkowy, reszta dawnego układu przestrzennego jest zatarta. Parkowy sad nie przetrwał, pozostały po nim pojedyncze drzewa. Śródparkowy staw, który niegdyś był jego ozdobą jest wyschnięty. Na uwagę zasługują natomiast okazy pomnikowe: dwa jesiony wyniosłe, dwa wiązy szypułkowe, dwa orzechy czarne, daglezja zielona, oraz topola biała o imponującym obwodzie 360cm. Parkowy podszyt stanowią: leszczyna, głogi, bzy czarne, lilaki, jaśminowce, jarzębiny i berberysy. W parku występują również iglaki reprezentowane przez świerki pospolite i kłujące, modrzewie europejskie, daglezje zielone, oraz żywotniki zachodnie. Park stanowi wschodnią część dz. ew. nr ...54/5 o pow. 12,6785 ha. (Geoportal, 18.04.2017 r.)

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011