Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu
Marek KujawaLiszkowo
Lischkowo
Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:inowrocławski
Gmina:Rojewo
Rodzaj obiektu:Dwór
Powiat:inowrocławski
Gmina:Rojewo
Rodzaj obiektu:Dwór
Stan obecny
Park zaniedbany, własność UG. w Rojewie.W miejscu dawnego pałacu znajdują się parkingi miejscowej gazowni.
Historia
Pałac z XIX w.Liszkowo to stara wieś, leżąca 6 km na wschód od Złotnik Kujawskich, obecnie znana ze swojej nowoczesnej gazowni, wybudowanej na terenach należących do dawnego majątku ziemskiego. Już w XII w. Liszkowo było własnością Benedyktynów z Mogilna. Jest siedzibą jednej z najstarszych parafii w dekanacie. Jej początki sięgają przełomu XII i XIII w. Z tego czasu pochodzą wzmianki o patronie, którym był św. Gotard, kanonizowany w okresie fundacji i erekcji kościoła. Od XIII w. była własnością Komesa Mateusza, a w późniejszym czasie własnością dziedziczną Jakuba Niemojewskiego. Wymieniona też została w 1444 r. w Kodeksie Dyplomatycznym Polski, jako Liszkowice.
Na początku XVI w. właścicielem Liszkowa był Piotr Zagajewski, zaś w 2. połowie XVI w. Barbara Kaczkowska. W 1565 r. zawarta została tu unia kalwinów kujawskich z braćmi czeskimi. Kaczkowska oddała kościół luteranom, ale pod koniec życia nawróciła się i na początku XVII w. kościół ponownie stał się chrześcijański. W tym też stuleciu dokonano zmiany patrona parafii, którym stała się św. Anna. Na początku XVIII w. wybudowano nową, drewniana świątynię, która przetrwała tu do dzisiaj.
W 2. poł. XVIII w. właścicielem wsi był Franciszek Mieczkowski herbu Bończa, właściciel wielu dóbr w Wielkopolsce i na Kujawach. Za rządów pruskich powstał tu folwark, stanowiący dominium w powiecie inowrocławskim, liczący 4696 mórg. Do dominium należały folwarki: Budziaki, Wola, Wiesenvorwerk oraz Liszkowskie Olędry (Bergbruch). W majątku funkcjonowała gorzelnia parowa. Ok. 1885 r. w Liszkowie było 17 domów, 227 mieszkańców, w tym 99 ewangelików i 178 katolików. W ogólnej liczbie mieszkańców było 113 analfabetów.
W XIX w. właścicielami majątku była m.in. rodzina Normanów, a w 2. połowie tegoż wieku Karl Friedrich Wilhelm Böse i jego żona Wilhelmine Henriette Schwarz. Ich dziećmi byli: Anna Wilhelmine, Wilhelm Friedrich, Karl Friedrich, Ludwig Friedrich, Johann Friedrich oraz Gustav Hermann. We współczesnych publikatorach ciężko znaleźć informację, że w XIX w. przy wyrównywaniu wzgórza w ogrodzie dominialnym odkryto olbrzymi grób pogański. Jako kolejny właściciel w wykazie urzędowym powiatu inowrocławskiego z 1882 r. wymieniany był Polak nazwiskiem Klug, dalej Bank Aukcyjny w Koźlinie. Następnie majętność Liszkowo została wystawiona na licytację i w 1884 r. nabył ją Heinrich Schwarz. W latach 1907 - 1916 majątek należał do Ferdinanda Schwarza. Po nim odziedziczył Liszkowo jego syn Henryk (1917-1921). W 1926 r. właścicielem majątku o powierzchni 1256 ha był Ferdinand Schwartz, a zarządcą Józef Hoppe z Popowiczek. Majątek był w wysokiej kulturze rolnej, zaś do oszacowania podatku gruntowego wykazywano 6545 talarów (19635 marek) tzw. "czystego dochodu". Wieś w 1930 r. liczyła 524 mieszkańców, była tu gorzelnia należąca do J. Hoppe i sklep z artykułami kolonialnymi R. Oppelt. Przez majątek przebiegała linia kolejki wąskotorowej jeżdżącej do Tuczna i do Wierzchosławic.
Około 1936 r. pałac został częściowo spalony, odbudowano go w całości, lecz już bez bocznych wież - przed 1939 r. Właścicielką dóbr po Ferdynandzie została Małgorzata von Schwarz i jej syn Ernest, obszar majątku do wybuchu wojny nie uległ większej zmianie. W latach 1939-1945 wieś nosiła nazwę Reineckenhof. W 1946 r. przeszła na własność Skarbu Państwa Polskiego. Pałac początkowo miał służyć jako dom starców, jednakże zaadaptowany został na mieszkania. Mieszkańcy zostali wykwaterowani stąd w latach 50. XX w. Dalej pałac służył jako dom kolonijny Huty Irena w Inowrocławiu. Później pozostawiony bez dozoru, zaczął popadać w ruinę i w 1986 r. został rozebrany. Dokonały tego ówczesne władze gminy Rojewo, a z cegieł powstał m.in. dom ówczesnego sołtysa Liszkowa.
Z pałacem w Liszkowie wiąże się postać p. Adamskiego, ułana z 16 pułku w Grudziądzu. Punkt zborny tychże ułanów, mieścił się w latach 30. XX w. w Nieświeżu u Radziwiłłów. Do wybuchu wojny, Adamski wraz z żoną i sześciorgiem dzieci mieszkali w Poznaniu. Niemcy aresztowali go, lecz zbiegł z transportu do Dachau. Żonę wraz z dziećmi wysiedlono. Po wojnie powrócili do Liszkowa i zamieszkali w pałacu. Adamski został leśnikiem i to między innymi on obsadzał las rosnący obecnie wokół dawnego założenia pałacowego.
W 1977 r. budynek pałacu miał już zarwaną środkową część dachu, natomiast ściany nośne, działowe i pozostałe stropy były we względnie dobrym stanie technicznym. Za czasów mojej nauki w Sz.P. w Złotnikach Kujawskich, jeździliśmy do Liszkowa na "wykopki". Później ziemniaki sortowaliśmy na terenie gorzelni, która funkcjonowała jeszcze przez dość długi czas. Wyburzono ją na kilka lat przed budową gazowni. Z zabudowań majątku do dzisiaj zachował się jedynie budynek mieszczący mieszkania dawnych zarządców i dyrektora gorzelni, przy rozwidleniu dróg do Wybranowa, Złotnik i Rojewa.
Opracowanie własne na podst. badań terenowych i dostępnych źródeł w Internecie:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!
Bardzo dziękuję p. Irenie i Eugeniuszowi Adamskim, za udostępnione informacje i zdjęcie archiwalne. Marek Kujawa
Opis
Pałac eklektyczny z elementami neobaroku i klasycyzmu. Był to monumentalny budynek wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty mansardowym dachem. W osi wejściowej fasady (od str. zachodniej) elewację akcentował 4-kolumnowy portyk wielkiego porządku, zaś do wejścia prowadziły szerokie schody. Na osi głównego wejścia znajdowała się ogromna sala balowa z posadzką wyłożoną terakotą, tworzącą gwiaździste wzory. W elewacji ogrodowej - wschodniej - znajdował się portyk złożony z ośmiu pseudokorynckich kolumn. Sześć z nich tworzyło pierwszy rząd, do tego były jeszcze dwie po bokach w drugim rzędzie. Do piętrowego korpusu akcentowanego w fasadzie 4-kondygnacyjnymi wieżami, przylegały z obu stron jednokondygnacyjne skrzydła.Park
Park krajobrazowy z poł. XIX w. otaczał pałac od str. wschodniej i północnej. Obecnie jest on zdziczały i nie posiada czytelnej kompozycji przestrzennej. Rośnie tu wiele okazów drzew, w tym pomniki przyrody podlegające ścisłej ochronie - lipa drobnolistna o obwodzie w pierśnicy 380 cm, grupa 13 lip drobnolistnych o obwodach powyżej 230 cm, dwa dęby szypułkowe o obwodzie 330 i 350 cm, dwie robinie grochodrzew o obwodach 300 i 340 cm, jesion wyniosły o obwodzie 260 cm. W środkowej części parku znajdowały się mogiły dawnych właścicieli, które zostały całkowicie rozszabrowane i pozostały po nich jedynie wgłębienia terenu. Park wg analizy SWOT Urzędu Gminy w Rojewie, znajduje się w rejestrze parków zabytkowych. Natomiast w rejestrze gruntów jego teren figuruje jako las, który wchodzi w skład leśnictwa Dąbrowa - Nadleśnictwa Solec Kujawski. Dokonywana jest tu obecnie "przebudowa drzewostanu".Inne
Kościół drewniany z początku XVIII w. p.w. św. Anny z drewnianą dzwonnicą z tego samego okresu.Stajnia z XIX w.
Dom mieszkalny kierownika gorzelni i administratorów majątku z 1905 r.
tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011
Komentarze
Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.Jego praca przypadła na czas rządów Heinricha i jego syna. Pracował jako kamerdyner i woźnica. W pamięci rodziny pozostały opowieści o Panu Heinrichu i paniczach w białych kożuszkach. Pradziad mógł też pracować w gorzelni. Jeszcze tego nie potwierdziłem, ale najprawdopodobniej pochodził z rodziny olęderskiej. Urodził się w Wąsowie, w powiecie nowotomyskim (Wielkopolska), w największym skupisku olędrów nowotomyskich. Olędrzy znali się na uprawie chmielu i browarnictwie.
Pradziad pracował też w dworze Józefa Hoppe w pobliskim Czystym.
Nieopodal jest Żelechlin. Przy zabudowanich Państwa O i K.. jest dom raczej dworek rzekomo dawniej mieszkał tam Puzyna . Czy ktoś z opowiadań zna historię tego domu? Dom niszczeje, a mój dziadek Bolesław zmarł ponad 20 temu i niewiele wiemy. Pozdrawiam Panie Kamilu może \Pan cos wie.
To bardzo dobry pomysł, dziękuję za informacje. na temat Pana książki kiedy będzie dostepna. Pozdrawiam i niedługo będę prosić jeżeli to możliwe chociaż o troszke informacji na temat Puzyny.
W pałacu mieszkała moja babcia wraz z dziećmi
Miejsce jest mi bliskie gdyż historia związana z tym miejscem towarzyszyła mi całe dzieciństwo ... oczywiście cały czas poszukuję ciekawostek i informacji .