Kluczewsko

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z XVIII / XIX w.
Kluczewsko to wieś leżąca 8,5 km na północ od Włoszczowej. W XIV w. leżało w powiecie chęcińskim i parafii Kurzelów. Z tej wsi mógł pochodzić Jakub "de Cluczsko" widniejący na dokumencie króla Kazimierza Wielkiego z 1359 r. Wieś wymieniona została w akcie ustanowienia dekanatu kurzelowskiego z 1364 r. Pod koniec XV w. znanym dziedzicem wsi był Florian, który posiadał także część wsi Lubachowy Wygnanów. W poł. XVI w. dziedzicami wsi byli Chocimowscy h. Oksza. W dalszym okresie brak jest danych n.t. właścicieli, dopiero ok. 2. połowy XVII w. we wsi wzmiankowany jest Zygmunt Tarło, po którym dobra odziedziczył jego syn Jan Tarło. Około 1740 r. po stryju Janie wieś odziedziczyła Teresa Tarło, która wniosła ją w wianie Franciszkowi Rudzińskiemu. Po Franciszku wieś przejął jego brat Michał, a następnie Karol Korf, który w 2. poł. XVIII w. sprzedał dobra biskupowi Feliksowi Pawłowi Turskiemu h. Rogala. Ten traktował Kluczewsko jako letnią rezydencję, ponieważ na stałe mieszkał w Siewierzu, ponadto posiadał pałace w Warszawie i Krakowie. Po nim majątek odziedziczył Ksawery Turski, który wybudował we wsi murowany kościół p.w. świętego Wawrzyńca. W rękach tej rodziny K. pozostawało do 1879 r. Staraniem Turskiego przeniesiono parafię do K. z Januszewic, zaś plebanem został Franciszek Wolski, któremu Turski nadał ziemię z lasami i łąkami. Ponadto wszystkie wsie majątku miały przez 50 dni pomagać plebanowi przy żniwach.
W 1869 r. córka Maksymiliana Turskiego (1797-1875), syna Franciszka i Pauliny Rzuchowskiej h. Łabędź (1815-1905) - Stefania (1850-1890) - wyszła za Adama Ewarysta Jaxa-Konarskiego h. Gryf (1835-1900) któremu wniosła dobra w wianie. Mieli oni siedmioro dzieci: Adama, Wandę, Aleksandrę, Maksymiliana, Stefanię oraz Szymona. Konarski w 1879 r. sprzedał dobra Henrykowi Reichmanowi i Władysławowi Januszowi z Warszawy, za kwotę 240,7 tys. rubli. W skład majątku o pow. 7282 mórg oprócz K. wchodziły folwarki: Januszowice, Siatki, Pilczyce i Zmarłe; ponadto nomenklatury: Dąbrowa, Kludzie, Modrzew i Grzebień oraz wsie: Kluczewsko, Pilczyce, Januszowice, Brześce i Zalesie. Majątek posiadał gorzelnię, młyn, tartak, dwie "fryszerki", cegielnię oraz bogate pokłady torfu. Przepływająca przez wieś rzeka Czarna tworzyła 2 stawy i 5 sadzawek. We wsi było też 49 osadników, do których należały łącznie 504 morgi ziemi. Pozostałe wsie majątku miały: Pilczyce - 52 osad. i 444 morgi; Januszowice - 34 i 372 morgi; Brześce - 16 i 203 morgi oraz Zalesie - 10 i 100 mórg ziemi. Pod koniec XIX w. Kluczewsko stanowiło także gminę wiejską obejmującą obszar 11342 mórg z 2152 mieszkańcami. W 1885 r. parafia liczyła 1920 "dusz".
Spośród dzieci Adama dobra przypadły Maksymilianowi (1875-1937), ożenionemu z Janiną Fulde (1880-1949). Ze związku tego pochodziło troje dzieci: Stanisław (1908-1968), ożeniony z Krystyną Janowską h. Jastrzębiec, Krystyna (1910-2002), żona Adama Jana Nepomucena hr. Łosia h. Dąbrowa oraz Andrzej (1917-1981), ożeniony z Jolantą Małgorzatą Mroczkowską.
W 1930 r. wieś liczyła 612 mieszkańców. Jako właściciele podani są Maksymilian Konarski z 816 ha, plus niejaki Praczka z ziemią o pow. 193 ha oraz Fabrykant Sura z 392 ha. Ponadto we wsi był kowal W. Braksator i kołodziej W. Stępień, młyny, sklepy, restauracje, etc. oraz karczma J. Dziedzica. Konarscy siedzieli w Kluczewsku w czasie 2. wojny światowej, udzielając schronienia rodzinie teścia - Janowskim z Bartodziejów. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Blog "Moja Praojczyzna, Kluczewsko i okolice" - ze strony pochodzi zamieszczone zdjęcie archiwalne.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór nie istnieje. Był to budynek wzniesiony z drzewa modrzewiowego, z murowanym portykiem i wystawką, w stylu tzw. "polskim". Był parterowy i nakryty wysokim dachem łamanym, z wystawką w fasadzie zwieńczoną prostokątnym, schodkowym szczytem, poprzedzony arkadowym gankiem wspartym na kolumnach, dźwigającym balkon. Do tylnych narożników (elewacja północna) dostawione były dwukondygnacyjne wieżyczki.

Park

Park dworski z XIX w. o pow. 3,39 ha, przed 1945 r. nieco większy, zachowany w dawnych granicach.

Inne

Oficyna (rządcówka), nr rej.: 505 z 11.09.1957

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011