Stanowiska

Stan obecny

Prawdopodobnie własność JST. Użytkownik budynku nieznany.

Historia

Dwór z XIX w.
Stanowiska to wieś leżąca przy DK nr 742, w odległości 13,7 km na południe od Przedborza. Co najmniej na pocz. XVI w. we wsi znajdował się kościół murowany z kamienia, parafialny, p.w. świętego Jakuba. Prawo patronatu, oprócz dziedziców, posiadali Sielniccy. Dziesięciny o wartości do 3 grzywien oraz dzies. konopną do 2 groszy z łanu składano plebanowi. Karczma płaciła po pół grosza, ponadto połowę grzywny czynszu i zobowiązana była warzyć piwo plebanowi. W późniejszych wiekach kościół runął, a na jego miejscu wystawiono nowy, drewniany, który wznosił się jeszcze w połowie XIX wieku. W 1508 r. pobór w wys. 13 groszy płacił Stanisław Stanowski. W 1540 r. wieś kościelna Stanowiska należała do Mikołaja Szczukockiego, miała 1 kmiecia na półłanku, karczmarza, 3 zagrodników dworskich, folwark, łąki, lasy i zagajniki. Wartość wsi oszacowano na 150 grzywien. W 1827 r. były tu 33 domy i 212 mieszkańców. Na skutek uwłaszczenia we wsi powstało 29 tzw. "osad", do których należało 459 mórg ziemi. W poł. XIX w. dziedzicem wsi był Stefan Czaplicki h. Lubicz, ożeniony z Anna Gruszecką. Mieli aż jedenaścioro dzieci, z których właścicielem wsi został zapewne Karol Boroneusz (ur. w 1842 r.)
W 1885 r. wieś leżała w pow. koneckim, gminie Dobromierz i stanowiła siedzibę parafii. Była tu szkoła początkowa, urząd gminy i 22 domy z 209 m-cami. Folwark wraz z nomenklaturą Koprusza obejmował 1052 morgi, w tym 282 morgi ziemi ornej, 59 mórg łąk, 138 mórg pastwisk, 539 mórg lasu i 25 mórg nieużytków. Dwór był murowany, a oprócz niego było 10 budynków drewnianych. Na polach zaprowadzony był płodozmian 6 i 10 polowy. Do parafii podlegającej dekanatowi koneckiemu należało 1500 wiernych.
Karol Czaplicki miał córkę Eugenię Benedyktę, która wniosła dobra w wianie Janowi Ireneuszowi Laskowskiemu. Mieli oni troje dzieci: Michała Kacpra Mariana (ur. 1913), Annę Marię (ur. 1916) i Karola Ryszarda (ur. 1924). W 1930 r. właścicielem majątku o pow. 415 hektarów był oficjalnie Jan Laskowski. Jego żona przeżyła wojnę i zmarła w Poznaniu, dnia 3 maja 1973 roku. W 1930 r. we wsi była także spółdzielnia "Jutrzenka", kowal A. Śliwiński i sklep spożywczy W. Kozieła. Po 2 wojnie światowej dobra zostały znacjonalizowane i rozparcelowane.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
1755930 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P45-S30-A_KRZETOW_1936.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

W lokalizacji dworu, czyli pośrodku parku, wznosi się budynek w dł. osi W-E, fasadą skierowany na południe, parterowo-piętrowy, przy czym część wyższa - wschodnia, jest lekko przesunięta w kier. północnym. Budynek został prawdopodobnie wzniesiony na fundamentach dworu, stan zachowania substancji zabytkowej (mury, piwnice) - nieznany. Konieczne dalsze badania terenowe.

Park

Park dworski o pow. około 1,9 ha nie licząc stawu, z dużą wykarczowaną częścią południową. Sam starodrzew dookoła dworu ma 1 ha powierzchni, a cały park w granicach sprzed 2. wojny światowej - 3,33 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011