Grabie

Stan obecny

Własność Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety z Torunia.
Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie.
Grabie 34, 87-700 Grabie (gm. Służewo)

Historia

Pałac z 2. poł. XIX w.
Wieś znana była już w XIV w. Obecnie są to tzw. „Nowe Grabie”, znajdujące się 2,5 km w kierunku płd.-wschodnim od Starych Grabi – czyli obecnego Kawęczyna (I i II). Podczas wojen z Zakonem Krzyżackim dwukrotnie odbywały się tu rokowania z rycerzami Zakonu. Spotykał się z nimi król Władysław Łokietek w 1309 r. i Władysław Jagiełło po unii horodelskiej w 1414 r., gdy Polska i Litwa wysunęły wobec zakonu swoje roszczenia terytorialne. Z tychże właśnie Grabi kujawskich wywodzi się rodzina Grabskich herbu Pomian, jedna z kilku rodzin o nazwisku "Grabski". W 1580 r. właścicielem wsi był Piotr Grabski, starosta kruszwicki. Z Pomian - Grabskich pochodził m. innymi Władysław Grabski - premier II Rzeczypospolitej, twórca reformy walutowej.
W 2. poł. XVIII w. wieś znalazła się w rękach możnej rodziny Dąmbskich h. Godziemba (piszących się z Lubrańca). Około 1780 r. Grabie oraz liczne wsie na Kujawach, w powiecie łęczyckim, gostyńskim, sochaczewskim, rypińskim i krakowskim dzierżył wojewoda Stanisław Dąmbski. Posiadał fortunę przewyższającą w tamtym czasie dwa niewielkie księstwa byłej Rzeszy Niemieckiej. Na pocz. XIX w. dziedzicem Grabii był Stanisław Biesiekierski, syn Antoniego. Ożeniony z Emilią Mikorską, zmarł bezpotomnie w 1869 r. Około połowy XIX w. właścicielem Grabii został Michał Hieronim Sumiński h. Leszczyc (1829-1898), botanik i malarz, szambelan pruski. Do czasu parcelacji majątku na pocz. XX w. wieś znajdowała się w rękach niemieckich i to dla ówczesnych niemieckich właścicieli wybudowano (zapewne na miejscu starszej siedziby) opisywany pałac.
W 1885 wieś "Stare Grabie" miała tylko 2 domy z 25 m-cami. Statystyki z tego okresu nie ujęły liczby zabudowań części wiejskiej, wchodzącej w skład domeny. Wymieniony jest Kawęczyn (Kawenczyn) z 4 domami i 70 m-cami (56 katolików i 14 ewangelików; 35 analfabetów). Do majątku należało w tamtym czasie 2630 mórg ziemi i gorzelnia parowa. Najbliższa stacja pocztowa znajdowała się w pobliskim Murzynnie, a dworzec kolei żelaznej w Gniewkowie.
Pałac już od 1922 r. użytkowany był jako dom sierocy i dzieci niepełnosprawnych umysłowo. W czasie 2. wojny światowej nazwę wsi zniemczono na Neu Grabia (do 1943 r.), a następnie na Grabe (1942-1945). Po wojnie elementy dawnego folwarku stały się własnością rolników (prywatną), a pałac wraz z parkiem oddano przedwojennym właścicielkom. Budynek zachował się do czasów obecnych w dobrym stanie, a na pocz. XX w. został wyremontowany i rozbudowany.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neoklasycystyczny, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta. W znacznym stopniu przebudowany.

Park

Park krajobrazowy z poł. XIX w. Ładnie zachowany drzewostan, wśród którego znajdują się dęby szypułkowe, jesiony wyniosłe, lipy drobnolistne i wiele innych. Park jest zadbany, o zachowanym układzie przestrzennym.

Inne

Spichlerz z XIX w.
Kościół gotycki p.w. św. Wacława z 1320 r., prz. 2. poł. XVI w., odnawiany w 1725 r., rozbudowany w 1930 r. wg. proj. Franciszka Niekrasza

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011