Broniewo

Stan obecny

Własność firmy "Bronpol"

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1429 r., kiedy to jej właścicielami byli Stanisław Czeczotka i Andrzej z Broniewa. W tym też czasie we wsi prawdopodobnie powstała parafia p.w. św. Wojciecha, wzmiankowana w 1467 r. Broniewscy byli właścicielami tych ziem do XVI w. a następnie przeszły one w ręce Zakrzewskich herbu Ogończyk. W 1560 r. Wojciech Zakrzewski założył pierwszy na Kujawach zbór kalwiński. Na początku XVII w. właścicielem był jego wnuk, który ufundował tu drewnianą świątynię katolicką i szpital. Wieś liczyła 17 domów, znajdował się tu także wiatrak. W 1665 r. dziedzicem był Hieronim Zbożny Zakrzewski, syn Joba. Jakieś udziały w majątku miał też Wojciech Kadzidłowski, kasztelan inowrocławski. Aż do zaborów wieś znajdowała się w rękach polskiej drobnej szlachty a w 1772 r. znalazła się pod zaborem pruskim. W 1775 r. właścicielem wsi liczącej 23 domy i 141 mieszkańców był Józef Sokołowski herbu Pomian, stolnik kruszwicki, żonaty z Dorotą Rybińską. Ze związku tego pochodziła córka Magdalena, która wyszła za Wojciecha Głębockiego herbu Doliwa. Od Sokołowskich wieś nabył Józef Karnkowski (1728-1788) herbu Junosza, właściciel m.in. Czamanina a wraz z bratem Andrzejem Zbojna, Lelic i Reczewa. Około 1750 r. ożenił się z Julianną Joanną Ostromęcką, z którą miał troje dzieci: Piotra, Rafała i Teklę. Po śmierci żony został kantorem katedralnym a później kanonikiem w kościele we Włocławku. Został też proboszczem w Broniewie, gdzie mieszkał i odnowił kościół. Po śmierci cały majątek, czyli Broniewo, Pogrzybowo, Jelitkowo, Nykiel, Dębczyn i Sulisław odziedziczył syn Rafał (1770-1816), żonaty z Brygidą Rybińską herbu Wydra, córką Marcelego, cześnika przedeckiego. Cztery lata po śmierci Rafała Karnkowskiego Brygida wyszła powtórnie za mąż za Walentego Mateusza Ignacego Skórzewskiego herbu Drogosław z którym trzymała majątek Pogrzybowo. Kolejnymi właścicielami Broniewa zostali Zielińscy, którzy gospodarzyli tu prawdopodobnie aż do wybuchu II wojny światowej. Za ich panowania wzniesiony został pod koniec XIX w. obecny dwór. Po wojnie majątek znacjonalizowano a w dawnym folwarku utworzono prawdopodobnie Państwowe Gospodarstwo Rolne. Do czasów obecnych zachowały się jedynie relikty dworu.

Opis

Był to dwór murowany z cegły i otynkowany, podpiwniczony, nakryty dwuspadowym dachem. W 2010 r. znajdowały się tu jeszcze pozostałości murów.

Park

Park dworski z 2 poł. XIX w. o pow. około 1,5 ha. Zaniedbany o nieczytelnej kompozycji przestrzennej.

Inne

Zabudowania gospodarcze i folwarczne
Kościół późnoklasycystyczny p.w. Św. Wojciecha i Barbary, dzwonnica i ogrodzenie z 1860 r.
Cmentarz rzymskokatolicki z połowy XIX w. z grobowcami dawnych właścicieli majątku.
Plebania z początku XX w.
Kapliczka przydrożna św. Krzysztofa z 1860 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011